Lomme Schokker

Hoe ‘woke’ wol ik wêze?

logo.ensafh

Wer in nij begryp út Amearika: ‘woke’. ‘Stay woke’ betsjut yn it (Afrikaansk-)Amerikaansk taalgebrûk safolle as it gewaarwurden fan sosjale ûnrjochtfeardichheid, benammen op it mêd fan rasse- en genderdiskriminaasje. ‘Woke’ is de doetiid fan it tiidwurd ‘to awake’, wekker wurde, mar ek: jin bewust wurde. Wy moatte net inkeld algeduerich alert wêze, der moat teffens ek in dúdlik iepenbier stânpunt ynnommen wurde. Der leit in morele plicht ús te oppenearjen om de boel net noch slimmer te meitsjen.

In foarbyld. Yn myn kollum fan desimber oer Peter Handke referearre ik oan it kontroversjeel elemint dat oan dizze skriuwer en Nobelpriiswinner hinget.… Lês fierder

Cornelis van der Wal

Frysk-literêre sjuerys (ferfolch)

logo.ensafh

Achte lêzer, dizze kollum is eins in ferfolch op De ‘Moannefikaasje’ fan de Fryske literatuer, oer it tige aparte beneamingsbelied wat Frysk-literêre sjuerys oanbelanget. Dat stik hat blykber net holpen, krekt oarsom, it wurdt al mar slimmer… Diskear sil ik it hawwe haw it oer de sjueryleden Job Degenaar en Coen Peppelenbos.
Degenaar wie lid fan de sjuery dy’t de nije Dichter fan Fryslân beneame moast en Peppelenbos wie sjuerylid fan de Piter Jellespriis 2019. Yn in ynstjoerd brief oan de Ljouwerter Krante woe Degenaar ha dat de gemeente De Fryske Marren oan taaldiskriminaasje docht om’t allinnich Frysktalich wurk meidwaan mei oan de gemeentlike Kultuerpriis.… Lês fierder

Henk Nijp

Kuierje

logo.ensafh

Ik kuierje gauris it Jaachpaad del. Dat doch ik hjoed ek wer, it is moai sinneskyn-waar en de dei nei ‘Blue Monday’, blauwe tiisdei dus eins, mar it is frijwat grien om my hinne en de winterblues is fier fuort.
It slacht eins nearne op, dy namme ‘Jaachpaad’. It is in paad dat der noch mar in jier as tsien leit, yn it ferlingde fan it âlde binnenpaad, om it doarp hinne. Gloednij oanlein yn it ramt fan de doarpsfisy fan doe en nije rekreaasjemooglikheden. Noch fan foar de tiid dat de gemeente omreden fan de gemeentlike weryndieling yn fjouwer stikken knipt is en ús partsje oan Grut Ljouwert fêstnaaid is.… Lês fierder

Lomme Schokker

De búste fan Beethoven

logo.ensafh

Noch hieltyd stiet de globe, dêr’t ik yn de earste klasse fan de Mulo foar myn jierdei om frege, yn de Lundiakast op myn jongeskeamer. De ferljochting docht it net mear en hy hinget wat wankel op it plestikken fuotstikje efteroer. It ding hat syn tiid útsitten, de wrâld hat him ynhelle en ik wol him net mear sjen. Oan de ûnderkant brânt Australië, de reinwâlden fan de Amazone lizze der net folle better by, de Noardpoal is aardich lytser as wat er west hat en de Sovjet Uny bestiet al gjin tritich jier mear. Eins funksjonearret dizze globe inkeld noch as konversaasjestik, mar dêrfoar komme te min minsken by my oer de flier.… Lês fierder

Anne Feddema

Yn ’t ferfal

logo.ensafh

Alles is slimmer fansels. Och heden, jo kinne genôch betinke. Tsunami’s, brân yn ’e Notre Dame, oarloch, komselden ‘likes’ op Facebook.
Ik woe it oars hjoed efkes hawwe oer ferfal dat foar de measte oare minsken bûten it sicht bliuwt. Utsein toskedokters en mûlehygiënisten. Of je moatte sjonger wêze yn in band en in hiel min gebyt fan ’e speed hawwe of soks. Dit giet oer myn tosken en kiezzen, ja, en ék oer dy fan jimme. Want lêzers: ik bin jimme en jimme binne my, no ja, yn myn kollums alteast.
Tusken kryst en nijjier, fan dy letargyske dagen, net om troch te kommen.… Lês fierder

Henk Nijp

Pisa(ng)

logo.ensafh

Se sille it sels wol nea ûnder eagen krije, de pubers fan hjoed, de soarchlike rapporten oer it nivo fan harren lêzen. De lêsfeardigens fan de 15-jierrigen yn Nederlân kachelet wér fierder achterút. Want lêzen is saai en rapporten oer lêzen binne fansels hielendal kânsleas. Lange teksten litte se yn elk gefal al lizze en der wurdt tsjintwurdich inkeld mar lêzen as it moat. It Pisa-rapport (fan de Oeso) lit sjen dat it lêsnivo yn fergeliking mei eardere jierren hieltyd minder wurdt, mar ek yn fergeliking mei de lannen om ús hinne, hurd sakket. Dat lêste is in faai teken. Wêrom fine bern yn Dútslân, België, Frankryk en neam mar op it lêzen net sadanich saai dat se der beroerd fan begjinne te lêzen?… Lês fierder

Willem Winters

oer myn fûgels en in pear oare bisten

logo.ensafh

fan wat fljocht dêr oant it fûgelhûs

Ik krige de diereleafde- mei syn dûbelsinnichheden – fan hûs út mei. Berne yn 1946, spilet it begjin fan dit ferhaal him ôf yn de jierren ein 50, begjin 60. Wy wennen yn it dûbele arbeidershûs op de Pôle fan Siebenga oan ‘e ein fan de Badwei nûmer 52 op It Hearrenfean. It boekje mei de titel Wat vliegt daar? [1957] wie de bibel fan myn jonge jierren. Ik haw it noch altiten en brûk it ek. De yndieling is helder en it jout genoch bysûnderheden, sa as it lûd fan de fûgels, om se fluch te determinearjen.… Lês fierder