Jelma Knol

Pompom pompompom pompompòòmpom.

logo.ensafh

It bleau mar troch myn kop sangerjen. In grouwélich moai stikje sellomuzyk, in fragmint út in bloedmoaie dokumintêre oer Vienna 1908, dat ik mar net thúsbringe koe. Wa wie de komponist? In hiele gruttenien, dat koe net misse. Mar de ôftiteling joech allinne de namme fan de BBC-komponist fan tsjinst.
Dus skilje ik Jan, in grut kenner fan 19e en 20e ieuske muzyk. ‘Jan, moatst even harkje. It is in solo foar sello en it giet fan: poppom pompompom pompompòòmpom.’
Jan sit freeslik te laitsjen om myn silige lûd.
‘Oh, ja, it is sa‘n bekende triennelûker. Sa’n krematoariumhit. No, sa’tsto it sjongst is it seker gjin barok, mar earder eat út de romantyk.… Lês fierder

Willem Winters

USA

logo.ensafh

Wy soene no mar ris trochsette en regelje in reis troch de USA. Dat wie noch gâns in wurk. Mar dêr woe ik it net oer hawwe.

Minsken dy’t ik no – no’t wy nei twa moanne en 9000 km en 3000 liter benzine werom binne – tsjinkom freegje: ‘Wat foel dy it measte op yn de USA?’ Dêr hoech ik net oer nei te tinken. It earste wat my opfoel doe’t wy bûten it fleanfjild Newark stapten wiene de ûnbidige trucks (mei oplizzers). Type Mack, mei fan dy enoarme snuten, mar inkeld in frachtwein sa’t wy dy kenne.
In soad lju ride privee yn in pick-up.… Lês fierder

Friduwih Riemersma

Hitens

logo.ensafh

Myn buorman seach my oer de râne fan syn balkon fronseljend oan: “Wa lêst no in boek mei dit waar? Is de krante net genôch?” Doe’t yn 1988 it Amerikaanske oarlochsskip USS Vincennes in Iraanske boargerfleanmasine út de loft skeat wenne ik yn Itaalje en oer it hite julywaar hong de politike hitens en ik lies my troch Iris Murdoch har broeiïge The black prince hinne. Oan ’e ein fan dat boek wist ik alles fan de spjalt tusken de keunst en de wrâld, fan de yllúzje fan realisme en fan taal dy’t makke is om ûnechtens oer te dragen en dat dat neat útmakket: “Dy ûnwierheid droech teminsten belangrike ynformaasje oer.”… Lês fierder

Ferdinand de Jong

Gaskachels

logo.ensafh

Twa saken dy’t lêsten yn it nijs wienen. Foarop moat sein wurde dat it beide slimme saken binne, dêr’t allinnich mar ferliezers fan kamen.

Saak ien.
Earst it rapport oer de brân yn Ljouwert. Tige foarsisber, moat ik sizze. Fansels is der yn alle âlde gebouwen wat mis. Fansels is de wetlike tiid dy’t immen ha moatte soe om te flechtsjen net realistysk. Kul. Krekt of is soks te regeljen mei alle ynfloeden sa as hurde wyn, wynrjochting en sa mear. Krekt of soe in lôgjende fik him oan dat skema hâlde. Typyske Nederlânske wetjouwing, yn in ideale Haachske wrâld ha je sels noch tiid om earst ûnder de dûs en kreas de klean oan foardat je dêrnei yn panyk de doar út fleane, it each op jo mobyl, dy’t de tiid byhâldt.… Lês fierder

Daam de Vries

Wynboeren

logo.ensafh

Elk folk hat rjocht op syn eigen oanslaggen. Sa ha wy by de gearkomsten fan Tsjil altyd Tuc-koekjes mei aai. En de foarsitter krijt wyn. Sa’n flesse krijt er fansels net op want hy moat meast noch in loop fan de klaai nei de wâlden dwaan, dat wat net fertroud is nimt er mei nei hûs. Soks is protokolêr fêstlein, likegoed as dat it lêste punt fan de wurklist altyd is: ‘Ofwaaid praat’. Kom dêr yn oarstalige oarden ris om.

Fryslân, it bêste lân fan d’ierde. See, bosk, sân, moude en tige fruchtdragend: molke, tsiis, ierdappels. Dêr moatte jo wat mei!… Lês fierder

Jelma Knol

Muzyk en oarloch

logo.ensafh

Op wei dit jier nei ús bestimming yn it Suden namen wy skoft op sa’n ûnsillich grut parkearplak lâns de Route de Péage. It wie op it plato fan Langres (yn de omkriten fan Reims). Dêr stiene tusken de picknickplakken allegear soldaten opsteld, as in leger, mei wapens fansels en muzykynstruminten: tamboers, trompetten ensafuorthinne. Oantinkens oan de einfaze fan de Napoleontyske oarloggen: by Langres waarden yn 1814 de lêste fjildslaggen útfochten tsjin de ynfallende legers fan de Prusen. Doe’t de Russyske kozakkelegers Parys ynnommen hiene, koe Napoleon nei Elba. De buordkartonnen soldaten bepaalden ús der ûnferwacht by hokker grutte rol muzyk yn de oarlochsfiering spilet: eartiids by fjildslaggen, as polityk propagandamiddel en as ferdivedaasje yn de foarm fan soldateferskes.… Lês fierder

Willem Winters

Wûne

logo.ensafh

Alle dagen oarloch yn it nijs. Even tocht ik dat de Russen dochs noch komme soene, dat NAVO-Luns dochs noch gelyk krije soe. Ik seach ynstoarte hûzen, deaden en ferwûnen om my hinne. Oarlochsfotografen leinen de ferskrikkingen fêst. Guon ferwûnen bliuwe yn libben en wurde oplape mei protezes fan allerhande soarte. Wat mear oarloch, wat flugger de ûntjouwingen op dit mêd. Dat bewiist in foto – WO I – yn it legendaryske Het Leven; in ploechje soldaten mei opstrûpte boksen lit sjen dat se mei harren keunstskonken wer biljarte kinne.

Bekend is it gefal fan de Frânske bokser Eugène Criqui dy’t yn de sjitfuorgen fan WO I syn ûnderkaak ferlear.… Lês fierder