Freda wie troch wat oars yn beslach nommen as de wenstige ûnfrede, dy’t al jierren yn bittere wurden in útwei socht. As har suster werkende se alle fariaasjes: hoe’t se de jas oanluts en de doar útgie, dramatys, ferûngelike of mei in swymke spot; hoe’t se der soms sûnder wat te sizzen tuskenút struts en yn gjin oeren wer werom komme soe; hoe ûnferskillich se it wurk die of mei in soad gebear; de manier dêr’t se op siet, de hichte dêr’t se op prate Gjinien dêrfan wie har frjemd. Se wienen sa mei elkoar fergroeid dat de iene alle lytse feroaringen yn it gedrach fan de oare, net allinnich opmerke soe, mar ek fiele. Se wie har der fan bewust dat it it lytse gelok dêr’t se altyd noch op hopen, yn it ljocht stie.

De omslach hie net te krijen mei de nijste raazje: it ynventarisearren fan farentsjes dy’t har yn âlde muorren ophâlden, tocht se. Dat wie in ferlechje. Der spile mear.

‘Makkest my net wiis dat it dy om dat sneupen lâns dy muorren giet.’
Freda hie wat skealik lake. ‘Der is wolris in man,’ sei se, ‘hiel aardich; drink ik soms wat mei. Hy fertelde fan ien dy’t syn frou op har jierdei in lokomotyf jûn hie. In echte. Doe kaam my Charles yn ‘t sin dy’t Camilla bliid makke hie mei twa skiep. Jierdeis kinst lang oer prate.’

It wie net wier.
Nee, se hienen it der net oer hân. It soe trouwens ek net yn har opkomme om it mei wa dan ek oer jierdeis te hawwen.
‘Dy man wie der ek net?’
‘Nee, dy ek net.’
‘Hielendal gjin man?’

In pear wike letter, doe’t al it pinfiskjen oars neat as triomfantlik abrakadabra opsmiten hie en de saak troch alle argewaasje en nijsgjirrigens fierhinne ûnleefber wurden wie, kaam it hege wurd der dan dochs út: Onno.
In gefoel as ferdrinke yn see.
Wer op it droege krigen de âlde ôfmêdzjende gefoelens har by de kiel.

Stom gelok, hie Freda sein.
Wie der net mear te fertellen?
Ja, wêr soe se begjinne…..
Fûn se net dat har suster rjocht hie op it hiele ferhaal?
Se woe wol wat sizze, mar net as der oer rjochten praten waard.
Goed dan.
Se wie him, tafallich of net, sei se, tsjin it liif rûn. In wike of wat ferlyn. Se koenen daliks begjinne wêr’t it earder ophâlden wie.
‘Is er..?’
‘Nee.’
‘Wat nee?’
‘Hy is net mear troud, nee.’
Se slokte.
‘En… ?’
‘Oft ik mei him op bêd gean? Ja, mar it is net watsto tinkst.’

Altyd wie it Freda. Altyd hat se it rêden, sei se tsjin harsels yn de spegel, altyd haw ik oer my hinne rinne litten as se myn feesten bedoar, de ferkearde dingen sei, de kânsen foar my wei griste. Altyd haw ik it har ferjûn. Onno, dat wie wat oars: nee, dat koe ik har net ferjaan.
Onno, se mocht har der no net oan oerjaan, oan har healsliten dream, Onno en sy, syn mûle op har mûle, syn streakjende hannen op har hûd. In mearke sûnder ein. De dream fan alle nachten, de ûntnochtering fan alle moarnen. Net fierder gean no, de holle der by.

Onno is siik, hie Freda sein. Onno wie de man fan earder net mear, mar der wie noch genôch oer fan alles dêr’t manlju en froulju ferlet fan ha en inoar te bieden ha.
Se hâlde har yn.
Hie er ek nei har frege?
Ja, hie Freda sein.
En?
‘Dan sis ik hoe’t it is: twa susters, in lytse flat, útsicht op in earmoedige fiver, de
dagen tekene troch in dreech fersyk om net te fersuorjen en te belânen yn in libben fan ferlerne hoop. Se telle de fûgels…’
‘Hoe siik is er?’
‘Wat er as man noch te bieden hat? Is dat it? Net watsto tinkst.’
‘Do witst net wat ik tink.’
‘Do tinkst: miskien jout se him allinnich syn pillen en aait er him even oer syn
holle as se komt en wer giet. En as dat sa is wêrom soe ik dat ek net dwaan.’
‘Ik haw it dy noait ferjûn, Freda, en dat witst.’
‘Ik wit it……..Ik fiel it ast my in tút joust op myn jierdei, op âldjiersjûn. It wol net sêft wurde.
Ik hear it yn dyn wurden, de hichte, de hurdens.’
‘Skuldich fielst dy net?’

Se hie de doar tichtslein. Se moast allinnich wêze. Fjochtsje. Sjen hoe’t se út dizze striid komme koenen. Freda, Onno, sysels. Ofrekkenje mei Freda dy’t him ek earder foar har eagen út har paradys meifierd hie. Altyd draaide it om har.
It draait altyd om ússels, hie Freda sein. De eigen triennen binne altyd hjitter as dy fan oaren. Freda hie har terge: Onno hie der net genôch fan krije kinnen. Hy hie de grûn tute dêr’t se rûn, har oanbidden alle lange nachten, hie bliid west dat er fan har suster ôf wie, dy’t him yn in hokje stoppe dêr’t se him fuorre en op oere en tiid foar har dûnsje liet.
It wie net wier, net wier, net wier. Se hie mei de hân op tafel slein. Frege Freda oft se sels de ôftocht soms ferjitten wie fan dy man dy’t har oanbidde, dy’t de moanne foar har plôkje woe? Wurch as er wie, oeriten as er him hie oan dat leave dinkje?
Dat hie se sein. Se skamme har net, al hie se miskien better wat oars sizze kinnen. Foar it gefal dat se Freda noch nedich hie.

Se soe har gram helje en nimme wat se nimme koe. In nij soart berettens joech se de rezjy.
Gjin drama, gjin klucht, gjin figuranterol.
Se soe it útteare as in mearke. Wreed en gelokkich.
Se wie begûn mei har suster. Tovere har it tafriel foar eagen: Freda, de faam, dy’t har opoffere foar har prins en minnaar, dy’t har troch syn easken stadichoan bine soe, leech sûgje soe, oant der fan har net in soad mear oer wie as in tsjinstber sloofke en der nergens mear in útwei wie. Wie dat it mearke dat se woe?
De tsjinspraak fan Freda hie se goed parearre en lang om let wûn.
‘Wy dogge it sa,’ hie se doe sein, ‘wy nimme Onno yn ‘e hûs en partsje him.’
‘Partsje?’ Freda hie ûnleauwich lake: ‘Partsje! En Onno dy jout him as in slachtlaam oer?’
‘Ja,’ hie se sein, ‘sa sil it gean yn it mearke dat wy spylje sille.’
It hie even duorre, mar doe seach ek Freda har rol, dêr’t se mei sukses alles úthelje soe: ynienen wie de takomst begûn en moast der foarútsjoen wurde. En fansels: it soe in mearke wurde.

Onno wie gau út ‘e rie, hy bruts syn tinte op en ride mei rolstoel en al har libben yn.
Fansels in mearke. Hy wie der gleon op. Onno mocht de prins wêze. Freda en sy wienen harsels. Goed.
Mei allinnich út en troch wat wrantelichheden tusken har en Freda spilen se de earste helte. Sy, de susters wienen op it keninklik feest belâne as dochters fan de smid, dy’t soarge foar it wite hynder. Al rillegau hie earst sy en letter Freda de prins betsjoene, dy’t him oan alle geneuchten dy’t soks opsmite kin, oerjûn hie. Hy hie it witte kinnen en sy beide ek: dêr soenen daljes op komme. Net allinnich hie er sûnder wroech de iene suster sitte litten foar de oare, der wie ek in treurjend prinseske dy’t er syn trou tasein hie. In fee dy’t de prins ta in froskelibben twong en de beide froulju it bosk ynstjoerde, wie gau foarhannen.
Al gau wie it jeremiearjen fan de beledige frosk fan fier te hearren – Onno libbe him hielendal út – en it duorre net lang oft de twa froulju hâlden op fan tsieren en gienen op ‘e taast op it lûd ôf. Har tûke strategy dekte wol net de langst fan Freda dy’t allinnich troch begrutsjen beweegd waard, mar erch joech it daliks net.
Se spile it spul mei oant de moarn dat se it djippe wetter berikken dêr’t prins Onno as in earmoedige frosk tahâlde en bidde en smeke om in tút. Prachtich.

Se wist dat it doe in saak waard fan dosearring en elk wurd weagje. Freda hie tsjinaksele mar har dochs even tsjinhâlden litten, wyls alles yn har der nei hunkere om har minnaar út syn lijen te ferlossen.
As Onno it net slim fûn spile er no even net mei.
Hoe dat sa? En trouwens hy koe hast net wachtsje op de earste tút.
Freda likemin.
It wie mar even, hie se sein. En dus krige Onno salang in doek oer de kop.

‘Leave Freda,’ flústere har suster yn ‘t ear, ‘fansels meisto him as earste tútsje. Mar lit him noch even swimme mei syn pûkelige kop en syn sneue poatsjes. Wy binne yn hâldershân. It is no ús beurt. Hat hy net lang genôch alle fingers yn ‘e brij hân? De âlde Don Juan, dy’t ek yn syn neidagen net wachtsje kin om syn âlde trie wer op te pakken. Leau mar dat er tinkt dat wy dy him op in goudskaaltsje oanbiede.’
‘Dy trie hâlde wy?’
‘Krekt. Onno mei syn keunstjes dwaan as wy der oan ta binne en op ús betingsten. Wês mar net bang,’ hie se noch sein, ‘hy sil ús net ûntglûpe. Mar diskear is hy it dy betellet. Wy neame him de priis en dêr sil er net oer marsjandearje. Alles wurdt ús yn natuera útbetelle.’
Freda, liet har, ûnwillich noch, oertsjûge.

Se hienen heech ynset. It wie in saak fan graach of net, seinen se tsjin Onno, dy’t wer meidie. ‘Wy bepale oere en tiid,’ hie sy, ‘ek út namme fan Freda,’ sein. ‘Wy partsje dy. Wy helje der út wat der yn sit, oant de rekken dy’t noch altyd útstiet, fereffene is. Mei rinte en op ús kondysjes. Wy sjogge der fan ôf om dy op ‘e knibbels te krijen, wy easkje gjin ferantwurding oer it ferline. Wy wine dy gewoan om ús tomme, do bewiist om beurten ús dyn manlikheid en wy stekke kreakelinkjes troch de traaljes. As it moai genôch west hat ite wy dy stadich op.’

Doe hie Onno frege hoe wis se derfan wienen dat in gesjochte frosk, sûnder mear foar in libben as lakei fan twa prinsessen kieze soe as dat de iennige manier is om de wiete jungle farwol te sizzen.
Se hienen lake. Noch al. Earme Onno.
Doe hie er sein dat er it net die.

Hy set syn joker yn, tocht se, mar hy sil der noait sitten bliuwe te bûlen blaze.
Se lieten it der op oan komme, hie se sein.
‘Moatte jim foaral dwaan,’ sei er, ‘ik doch de doek wer even op. Hear wol hoe’t in petear tusken jim ôfrint.’

‘Wy dan dus tegearre wer gesellich thús,’ sei Freda doe, ‘lekker harrewarje, en do hielendal net bang dat ik der tuskenút stryk. Do witst dochs ek wol dat wy him dêr noait sitte litte? As ik it net bin dy’t dêr op in goede dei hinne flechtet, dan bisto it wol. Hast dochs likefolle ferlet fan him as ik?’
Hy dan net fan har?
‘Salang’t er op jacht kin en de bút him net, strûpt en al, tasmiten wurdt, ja. En trouwens, wolle wy in slaaf te wolkom thús?’
Se wist dat Freda gelyk hie. Se wist dat se ferlern hie. Sy, wis fan harsels, it hert tusken de tosken en de hege noardewyn yn ‘e holle, hie har hân oerspile.
‘Ik wol ien dy’t om my fjocht. Appeltaart foar my keapet, my heech op ‘e skommel triuwt en oer skrieze-aaien mei my praat.’ sei Freda, dy’t fan ‘e prins in wiete tút werom krige.

Dêr stie se. Mei gjin trie, inkeld noch in dobbelstien yn ‘e hân.