Dit is de earste ôflevering fan de foar in part op rym sette ferzje fan J. Slauerhoff syn ferhaal De laatste reis van de Nyborg. Andries Miedema hat hieltyd parten yn komprimearre foarm yn gedichten fongen, dy’t er foarôfgean lit troch in stikje tekst fan it oarspronklike ferhaal. Yn elke ôflevering wurde in tal gedichten + proazatekst jûn. De ôfleveringen folgje it oarspronklike ferhaal gronologysk
De auteur seit oer it ferhaal en syn wurkstik:
‘Slauerhoff hat in prachtich n spannend ferhaal skreaun oer in bark mei in bysûndere lading en in bysûndere kaptein en bemanning. Op reis fan San fransisco nei Foochow oer de Stille Oseaan belibje se de rûchste aventoeren.
Om it ferhaal sa goed mooglik folgje te kinnen, haw ik it proaza yn de oarspronklike taal holden.’
Wa’t de oarspronklike ferzje fan it ferhaal hielendal lêze wol kin dat dwaan op:
It ferhaal is foar it earst yn boekfoarn ferskynd yn 1930 yn de bondel Schuim en as.
1
Het westelijk zwerk stond in sombere gloed, starre purpervlammen boorden zich in de laaghangende grauwe wolken. De zon zonk dofrood, vroeg verduisterd, achter de rand van de Zuidzee, leeg, op een groot zeilschip na. Een viermastbark met hulpstoomvermogen.
Oarders
Steatlik út ’e Golden Gate,
in kringel smook tusken de mêsten,
de sinne dofread yn it westen,
kaam de reis iensum op gleed.
De bark in bak yn ’t fjouwerkant
by Seattle sûnder leafde boud.
Guon Noaren noch yn ’t fêste want:
it hege lege skip mistroud.
It rûm op ‘t slot foar elkenien
útsein de stjoerlju. De kaptein:
‘Twaris wurdt in rûnte dien,
de Second bliuwt te koai fannacht,
foar dronkenskip in straf oplein,
ik rin foar him de hûnewacht.’
2
Hij verdween in de kaartenkamer, zette een koerslijn af, steeds fluitend, een oude step stampend, tussenbeide met de vuisten op tafel slaand. In zijn hut legde hij zich met een kruik bier enige tijd het zwijgen op, daarna begon hij weer onder het lezen van zijn stichtelijke lectuur, Swedenborgs Hemel en Hel. Hij was niet gelovig, al liet hij
’s zondagsmorgens Bijbellezing houden. Maar de mathematische zekerheid waarmee de halfwaanzinnige geleerde ziener de hemel en de geestenwereld indeelde en ieder zijn plaats aanwees, had iets van een bovenaards bestek, maakte indruk op zijn nuchter gemoed – en roerde tegelijk verborgen vezelen.
De stjoerman
Op seilen sûnder help fan steam
yn stiltme stoarjend nei de stjerren,
in heimich wezenleaze dream…
In lytse man soe it bedjerre:
de masinist, oan leger wâl
– de Alde hie him drank ferbean –
seach ’t capstanblikje healfol stean
hastich in swolch, hy hoaste mâl.
‘Drankdief, mei nei de kaptein!’
‘Genede, stjoerman, ’k skamje my dea,
’k wie dé man op ‘e Dollar Line.’
‘Do liichst, wiest altyd oan ’e slemp,
oars as in rustbak seachsto nea.’
‘Dizze bark? Noch minder as in tramp.’
3
‘Wat doe je dan hier?’
‘Wacht maar, nog één of twee trips, dan ben ik waar ik wezen moet. O, die verpeste lucht hier aan boord, ik stik. Mijn hut…’
‘Hou je poort dan open, je woont toch aan lij. Of wasem je zelf soms die lijkenlucht uit? Je bent er zelf ook niet ver meer van af, oud karkas! Moeten we nog een schip charteren om je naar het kerkhof van Aarhuus te brengen?’
De masinist
‘Stil, de Seineman oan stjoerboard!
Ienris hat er my fergetten,
nea wer letter ha ’k it doard
him te neamen, leech te setten.
Doetiids op ’e ‘Drammen’ wie ’t
de mannen stoaren dei op dei,
de golera song ‘t heechste liet:
ien-twa-trij’ oer board oan lij.
Ferskûle ûnder ’t foarrûms lûk
seach er lokkich my net stean,
mar stees noch stean ’k by him te boek.
En om myn goede wil te toanen
om by de bernsbern yn te gean
stjoer ik elts jier hûndert kroanen.’
4
‘En ik heb nog duizend.’
‘Dan mag je je testament wel vooruitsturen met een sterfbelofte op korte termijn erbij, anders nemen ze je niet. Hoewel, als ze je zien… En zak nu af en lamenteer tegen je kussen. Neem mijn slaapdruppels maar mee.’
Hij zag dat het blikje al leeg was, de oude strompelde haastig het trapje af en kreeg een vloek achterna.
Rûnte
’t Waarglês wrachtich rûn werom
en nei in oere ’t begûn te waaien
mar net genôch om by te draaien,
dochs op ‘e weagen al wat skom.
’t Waard minder want de wyn gyng om
de bynten kriten, kreaken. ’t Kleien
yn ’t rûm gyng domp as roffel om:
de lading… soe ien him faaks befrije?
De stjoerman stoar in heale dea
yn ’t rûm by skimerich ljocht en ’t kloppen
op ’e siik nei ’t rommeljen en skea.
(wurdt fuortset)