De ‘ferljochting’ fan de Heare Boeddha yn de Yndiaaske steat Bihar is it lêste goede nijs út dat lân. Sûnt dy tiid is it in naasje dêr’t de lju foaral nocht oan moardzjen hawwe, ferkrêftsje stiet ek heech op de list, omkeapje, yntimidearje en noch wat fan dat wûnderlike soarte saken kompletearje al ieuwen it byld fan dit lân. It ministearje fan Bûtenlânske Saken wol eigentlik net hawwe dat ik der hinne gean. Net dwaan dus. Mar ik wol út Varanasi wei mei de North East Express hielendal nei it noarden, nei Darjeeling, op famyljebesite. En dan moatte je troch Bihar. Och, tink ik, hâld de doarren ticht, reizgje earste klasse, wat kin je barre? Fan alles fansels, mar ik haw it yn de kop en dan sil it heve.

Seis oere jûns bin ik op it stasjon. Oeral lizze minsken op it perron yn bondels by elkoar. Ik sjoch der nei en tink: dêr hoech ik net by. Och, earme ik. Der steane in pear Ingelsken. Ik freegje wêr’t sy hinne sille. Rjochting Darjeeling en ek mei de North East Express. ‘No, dat is aardich,’ sis ik, ‘dan kinne we mei elkoar reizgje.’ De fint laket. ‘Wy wachtsje op de North West Express fan juster, 24 oeren fertraging.’

Fytsslot as rêder
Ik begryp it goede boadskip, dat wurdt wachtsjen. Ik kin my deljaan wêr’t ik mar wol, yn in wachtkeamer foar myn klasse, lekker apart, op it perron sa as al dy oaren of noch yn in soarte fan bistro. Om my wat op fleurige gedachten te bringen, freegje guon lju oft ik in ketting mei slot keapje wol. Kin ik myn koffer yn de trein oan it ketting lizze. It is sa’n aardich spultsje dat treinreizgjen, foaral yn de nacht. Dan lizze je op in bêd, dogge de eachjes ticht, sliepe hearlik troch Yndia hinne en dogge je se wer iepen, dan is de koffer fuort. Ik hie my taret op soks. In flink Hema-fytsslot moat myn koffer feilich nei it hege noarden bringe.

Oer de lûdsprekkers hear ik de oankundiging: de North West Express is op kommende wei. It is sa’n kilometerslange trein mei in pear weinen, foarsjoen fan airconditioning, lisbêden, mar it grutste part fan de trein ken dy lúkseproblemen net, gewoan iepen ruten en mei syn allen op elkoar: de tredde klasse.

Ik reizgje mei AC. En haw de kar út: lofts in Westerske wc en rjochts in Yndiaaske wc mei in gat yn de grûn. Wat je mar wolle.

Der Stechlin mei op reis
It is lang, sa’n nacht op it perron. Der is hieltyd hope. Dan is der wer in oankundiging dat de NWE om alve oere komt, efkes letter lês ik dat it ien oere wurde sil. Tsjin dy tiid sit ik te lêzen. Foar dizze reis hie ik ‘Der Stechlin’ fan Theodor Fontane meinaam. Je binne der op de wrâld op it lêst net allinnich foar de nocht, in bytsje kultuer mei ek noch wol. Ik sjoch út op de earmoed oeral om je hinne. Minsken dy’t neat te ferpatsen hawwe, it krekt dwaan kinne of miskien ek wol net. It is sa’n oare wrâld as dy fan Fontane. De âlde, wize graaf Dublav von Stechlin, syn soan dy’t it sa bêst docht yn it leger, de twa rike erfdochters dêr’t de soan de kar út hat. Se hawwe problemen dy Stechlins, mar wat binne dat foar swierrichheden as je hjir op dat perron yn Varanasi om je hinne sjogge.

Theodor Fontane, ik haw sljucht op syn boeken west. Hie syn kompleet oeuvre yn de boekekast stean. Effi Briest fûn ik geweldich, de madame Bovary fan de Dútske literatuer. It like my in moai doel om dit tsjokke boek mei op reis te nimmen. Syn lêste. En foar Fryske skriuwers mei hope, mar gjin ferwachting mear: Fontane skreaun syn masterwurken pas nei syn sechstichste.

Cup of tea
Ik rin nei it ynformaasjekantoar. ‘Wannear komt de Express?’ ‘Oer in oere,’ seit de man, sûnder ek mar in momint te wifkjen. In oere letter is der neat. Fansels net.

Lilk set ik ta op it kantoar fan de general manager fan it stasjon: de heechste baas. Ik mei der yn. ‘Sit down,’ seit er freonlik. Dan begjin ik te tjirgjen. Flink lilk. Ik lis him út wat der mis is oan Yndia, de Yndiaaske treinen en oan de North West Express yn it bysûnder. ‘I will write an article for the Indian Times about your station and your trains,’ driich ik mei in drukferheging fan 120 en sa lûd dat it folk it goed hearre kin. ‘Do you want a cup of tea?’ freget er freonlik. Ik krij it klachteboek om myn ferhearend ferhaal op te skriuwen. Der sil neat mei barre, ik bin der wis fan, it is gewoan om je efkes beuzich te hâlden, terapy, je komme wer ta rêst en de trein komt lekker net.

Tolve oeren letter is de NWE einliks yn Varanasi telâne kommen. Ik hijs my deryn, mei Fontane fansels. Gammel, wurch, mar tefreden dat ik op wei bin nei Darjeeling, de teeplantaazjes, myn Yndiaaske famylje, myn broer en neef dy’t op my wachtsje.

Freeslik folk
Wat moatte je dwaan tsjin dat freeslike folk út Bihar? Se hawwe harren eigen probleemkes sa docht bliken, it is heech wetter en der steane flinke dielen fan it lân ûnder wetter. Se binne drok dwaande, kin ik út myn ac kompartimint sjen, om net te fersûpen. Dat skeelt, jout wat rêst, hawwe se wat oars oan ’e holle.

Undertusken lês ik fierder hoe’t it by de riken yn it lân Brandenburg om en ta giet. Dy minsken hawwe wol soargen, jawis, oars krije je sa’n tsjok boek ek net fol, mar dat is op in oar mêd. It geastlike foer stiet hjir sintraal. By it folk yn Bihar, sa earm as de luzen, besykje se it libben te rêden en moatte se alle dagen wer sjen dat der chapati en soksoarte saken op tafel komme.

Fontane lêze yn dizze setting, it makket ûnrêstich, it liket allegearre sa ûnrealistysk, te moai gewoan. Dat kin dochs net wier wêze?

It is wier. Mar ek it libben fan dat folk yn Bihar, de hel fan alle dagen. Libje, oerlibje, dat is hjir de keunst.

Fontane, ik hâlde sa fan dy man, fûn syn boeken sa prachtich en no? Mei it útsicht op de oerstreamingen, it earme folk, lis ik it boek del. Ik kom Bihar wol troch, mar Theodor Fontane, nee, hy rêdt it net. Foarearst.