HFTCH is de debútbondel fan Ate Grypstra, wêryn’t fyftjin koarte ferhalen opnommen binne. Grypstra publisearre earder proaza en poëzy yn De Moanne, Hjir, Farsk en op syn eigen weblog. As dosint Ingelsk is hy oan it Lauwerscollege yn Bûtenpost ferbûn. Bytiden sit er sels ek noch wolris yn de skoalbanken as dieltiidstudint Frysk oan de Ryksuniversiteit Grins.
It omslach fan dit jongereinboek lûkt fuort al de oandacht. De digibeten ûnder ús sille it boek earst in kwartslach draaie moatte om in smiley, dy’t in knypeach jout, te ûntdekken. Dizze foarm fan berjochtsjes oerbringe, past goed yn de digitale wrâld fan Msn Messenger en sms, dy’t in soad learlingen yn it deistich libben brûke. Ek de titel fan it boek, ‘HFTCH. Krt frhln’, is in wjerspegeling fan hoe’t guon jongeren mei-inoar kommunisearje: sa koart en maklik mooglik.
Yn dizze bondel beskriuwt Grypstra yn in tal koarte ferhalen wat de jongerein fan tsjinwurdich meimakket op skoalle en wat hja yn harren frije tiid útfrette. De ferhalen besteane út in pear siden tekst en binne foar de lêzer goed nei te kommen. Grypstra, dy’t sels yn it middelber ûnderwiis wurksum is, wit wat der ûnder de pubers libbet. De tema’s dy’t oan bar komme, lige der dan ek net om. Grypstra behannelet op tagonklike wize drege ûnderwerpen as freonskippen en relaasjes, dieverij, heling, alkoholgebrûk, seks, abortus, loverboys, depresjes, religy, ytproblemen, selsmoard en de dea. Grypstra besiket de jonge lêzer de konsekwinsjes fan in makke kar ynsjen te litten. By guon ferhalen lit de skriuwer syn fisy dúdlik trochskimerje, mar faak stekt er just net it preekjende fingerke omheech. De lêzer moat ek sels konklúzjes lûke.
It hertferskuorrende ferhaal ‘Bruorren’ giet oer de twilling Martijn en Piter, dy’t tegearre op de scooter nei in feestje ta gean. Piter sil de BOB wêze, mar drinkt dochs in bierke en moat úteinlik spuie. Dêrom nimt de dominantere Martijn, dy’t in soad dronken hat, de toutsjes yn hannen en stapt efter it stjoer. De lêzer krijt dizze weromreis ferteld fia in dream fan Piter, dy’t letter yn it sikehûs wer bykomt: ‘En dan ynienen de skerpe bocht yn it fytspaad. De beam! De klap! It knappende lûd en de felle pine yn syn rjochterskouder. It skowen oer it asfalt. En as lêste de greppel. Bliksems! In sleat! En dan neat mear…of dochs wol? Ja…in lêste dreambyld: der liket ien yn it sleatswetter om te driuwen…mei de holle omleech…’
De ferhalen befetsje populêre taal sa’t de jongeren dat ûnder inoar prate. At wat hiel stoer of grappich is, dan is dat fet cool en fet grappich. Ek wurde der in soad Ingelske wurden yn de sinnen ferwurke: ‘dat mokkel lose’ ‘do bist gewoan mastah’ ‘Image, dêr draait alles om’ ‘Bullshit’. Dochs bart dat op in net steurende wize. Troch net allinnich oer de jongeren te skriuwen, mar dat ek te dwaan yn de taal sa’t sy dy prate, libje de ferhalen des te mear. Dizze ferhalebondel sil dêrom ek de jongerein sels grif oansprekke.
Yn it lêste ferhaal wurdt fan it perspektyf fan in dosinte út beskreaun hoe’t it der op skoalle soms oan ta giet. Ek ûnderwizers hawwe it wolris dreech foar de klasse. It motto út it ûnderwiis ‘Leraar, elke dag anders’ wurdt yn dit boek prachtich útwurke. Dochs wurdt der eintsjebeslút in moaie draai oan it boek jûn. It gedrach fan pubers is net altiten florissant, mar se groeie net allegear út ta meunsters. ‘Se oersjocht de ravaazje nochris en draait har om nei it rút, mei in glimke om ’e mûle. Bûten barst no einlings it ûnwaar los’.
Ate Grypstra
Hftch krt frhln
Utjouwerij Fryslân, Ljouwert 2008