‘Ik wol graach sjen litte wat de stêd fan himsels fynt.’
Op it twadde plein fan de âlde finzenis De Blokhúspoarte yn Ljouwert leit it tweintich meter lange houten raamt fan it skip De Lading, it projekt fan de stedskeunstner Marten Winters (1969). Ik sykje him op by it skip dêr’t er ek syn kantoar hat.
Foto: Daniël van der Berg
Wat kinst fertelle oer it projekt’It Skip De Lading’?
Marten: ‘It wie de bedoeling dat ik as opfolger fan de stedsdichter ien kear yn de safolle tiid yn de stêd wat dwaan soe dat te krijen hat mei Ljouwert en myn fisy op de stêd. Ik ha dat prinsipe lykwols omdraaid. Ik wol graach sjen litte wat de stêd fan himsels fynt en wa’t de Ljouwerters binne. Dat wurdt de lading fan it skip. Dit is in grut projekt mei in tal lytsere ûnderdielen en dêr rint in reade tried trochhinne. Ik bin oansteld as stedskeunstner foar in perioade fan twa jier en ik bin al goed in jier dwaande mei dit projekt. Der giet in soad tiid sitten yn de organisaasje en planning.’
Foto: Daniël van der Berg
Ut wat foar materialen bestiet it skip?
‘It raamt fan it skip is fan hout en dêr oerhinne komt gaas. Dat wurdt aanst yn de maityd beklaaid mei papier masjee. Sawol it uterlik as de hûd fan it skip wurdt dus fan papier. It is de bedoeling dat elkenien meihelpe kin, dêrfoar komt ek noch in oprop yn de media. Minsken meitsje foto’s en tekeningen, skriuwe ferhalen en gedichten en printsje dat út. We meitsje ek portretten en fotografearje stikjes hûd fan minsken. Dat materiaal kin allegear brûkt wurde as beklaaiïng fan it skip. Ik sil meikoarten mei in grutte ansichtkaart de stêd en de wiken yn. Dêrop binne ûnder oare in fjoertoer en in seemearmin te sjen en de tekst ‘Groeten uit …’ En op dy puntsjes kin bygelyks ‘Heechterp’ of ‘Bilgaard’ komme te stean. Minsken kinne de holle troch in gat yn de kaart stekke en har sa fotografearje litte. Dy foto’s wol ik ek brûke yn de hûd fan it skip. It boumateriaal fan it skip jout dus tagelyk in byld fan de minsken dy’t hjir wenje. Earder ha ik mei in grut stjoertsjil de stêd yn west. Dat wie hiel symboalysk, omdat it stjoertsjil de rjochting bepaalt dy’st út giest. Ik ha dêr in soad reaksjes op krigen. Lêst ha we mei in grutte groep minsken in kylbalke troch de stêd sjoud. De kylbalke is de rêchbonke fan it skip. Dy aksje foel wol op!’
Foto: Daniël van der Berg
Wa wurkje der mei oan it projekt?
‘In tal jonges fan reyntegraasjeburo FourStar helpt my by de bou. Foar harren is dit in lear-wurktrajekt ûnder lieding fan in master-timmerman. It skip is boud oan de hân fan boutekeningen, dy’t makke binne troch studinten fan de NHL-oplieding jachtbou. Ik krij ek help fan studinten fan de opliedings pedagogyk, CMV en CMD en learlingen fan de Friese Poort en it Friesland College. Ik bin neist projektlieder ûnder mear ek staazjebegelieder. Der is in goede gearwurking mei it frijwilligersservicepunt yn Ljouwert en sa krij ik hjir dus ek in soad frijwilligers. Twa frijwilligers hâlde har dwaande mei fûnsewerving en it sykjen fan sponsors. Sûnt koart wurkje ik tegearre mei in produksjemanager. Sy is al langer belutsen by it projekt. Se is krekt foar harsels begûn en regelet no de planning en ôfspraken. Gelokkich krij ik in soad help fan alle kanten. Ik jou sels workshops en we ha in edukaasjeprogramma op skoallen. De workshops en it programma gean oer it projekt, oer myn ynspiriaasjeboarnen en oer reizgjen. Mar ek oer hoe’st in ferhaal fertelst en watst fan wearde fynst. Ek wurde der boadskippen makke troch dielnimmers om mei te nimmen op it skip of om op de hûd te plakken.’
Foto: Daniël van der Berg
Do hâldst hjir ek fraachpetearen. Wa hast allegear al ynterviewd?
Marten: ‘Allegear ferskillende minsken. Bekende Ljouwerters, lykas hanneler Auke Rauwerda en keunstner Anne Feddema, mar ek minder bekende minsken út de wiken. It is de bedoeling dat it in breed spektrum wurdt fan allegear ferskillende Ljouwerters. Fan de fraachpetearen wurde filmkes makke. Learlingen fan de Friese Poort hâlde ek ynterviews en meitsje opnames yn de stêd. Sy montearje de films sels. De filmkes komme op de webside, www.hetschipdelading.nl, en wurde letter miskien ek fertoand op Mercurius TV, de lokale stjoerder. Op Mercurius TV wie ferline jier geregeld in update fan it projekt te sjen. Se kinne ek op lokaasjes yn de stêd fertoand wurde, lykas yn it stedskantoar. In stazjêr is no dwaande mei it bouwen fan in kanon mei in beamer deryn, sadat we de films letter fanôf it skip bygelyks op kademuorren projektearje kinne.’
Silst echt mei it skip te farren en wêr wolst dan hinne?
‘It skip wurdt yn septimber yn de Prinsetún te wetter litten en ik hoopje dat it skip befarber is. Papier masjee kin net oer wetter, mar troch it te lakken kin it wetterticht makke wurde. Dan moat der lykwols gjin inkeld gatsje yn sitte! In oare opsje is om it papier te mingen mei polyester. Dan is it wis wol ticht, mar dat dogge we net, omdat dat eins falskspyljen is. We ha hjir al in soad diskusjes oer hân. Der is noch in alternatyf, mar dêr fertel ik neat oer, want dat is in geheim resept! Dat is ek de spanning fan dizze ûndernimming, want fan te foaren wyt ik net hoe fier at ik kom. Foar itselde sinkt it skip yn in healoere, mar it kin ek goed gean. En it skip is sa grut dat it hjir net troch de poarte past. De iennichste manier om it hjirwei te krijen is om it mei in kraan oer de muorre hinne te tillen. Dat is opmjitten en ik tink dat dat slagje moat. Dat wurdt fansels wol in grut spektakel! At it skip it hâldt wyt ik noch net wêr’t ik hinne farre sil. Dat is dus ek noch in grutte ferrassing, mar dan sil der wer in nij aventoer begjinne.’
Hoe bist op it idee kaam om in skip te bouwen?
Marten: ‘Myn ynspiraasjeboarne is de film ‘Fitzcarraldo’ út 1982 fan regisseur Werner Herzog. Sjoch hjir foar de trailer: www.youtube.com/watch?v=-pJ76nAkysM. Fitzcarraldo is in sakeman dy’t oan it begjin fan de tweintichste ieu yn de rubberrike gebieten fan Súd-Amearika wennet. Hy is hielendal gek fan opera en fan de wrâldferneamde tenor Enrico Caruso. Syn dream is om yn ‘e midden fan de jungle fan Peru in operahûs te bouwen, dat iepene wurde moat troch Caruso. Om oan jild te kommen keapet er in rubberplantaazje, mar dizze is min te berikken. Om it rubber dêrwei te krijen moat er oer de rivier en dêrfoar keapet er in steamboat. Dat skip leit lykwols oan ‘e ferkearde kant fan in heuvel en moat mei in soad mankrêft, fan de yndianen dy’t yn it gebiet libje, oer de heuvel hinne lutsen wurde. Dat leveret geweldige bylden op. It skip einiget úteinlik yn in draaikolk, mar Caruso komt dochs yn it doarp oan. De moraal fan de film is datst foar de berch ophâlde kinst, mar datst ek besykje kinst om der oerhinne te kommen. En dat is ek it idee fan dizze ûndernimming.’
Do bist begûn as skilder en hast in soad fideo-ynstallaasjes en koarte films makke, lykas de films ‘My models fly better’ (2001), ‘Insomnia’ (2003), ‘Weg van het vlees’ (2004) en ‘All of your friends are offline’ (2006). Hâldst dy ek mei skriuwen dwaande?En komst noch oan filmprojekten ta?
‘Ik skriuw spoaradysk koarte ferhalen, mar ha noch net in soad publisearre. Ik skriuw net neffens in fêst skript of tema; it binne hiel assosjative ferhalen. In tal fan myn ferhalen is ûnder pseudonym yn De Moanne ferskynd, lykas in surrealistysk ferhaal oer in busreis troch Amearika. Ik soe graach fierder wolle mei it skriuwen, en dan ûnder myn eigen namme, mar op dit momint kom ik der eins net oan ta. Dat jildt ek foar myn filmprojekten. Ik ha allegear ideeën yn de holle foar dingen dy’t ik graach dwaan wol, mar dy’t ik dan mar nei dit projekt oppakke moat. Ik stean foar in grutte útdaging, want dit is sa’n grut projekt. Moat ik hjirnei hjiroer hinne of net, dat is de fraach. Dêr bin ik foar mysels noch net hielendal út.’
Wat is it moaiste oan dit projekt?
‘Ik fyn it geweldich dat ik sa’n soad help krij. Nei’t ik rôp dat ik dit graach dwaan woe, bin ik mar gewoan begûn en geandewei ha mear minsken en organisaasjes har by it projekt oansletten. Der wurdt faak sein dat minsken gjin passy mear ha of dat se neat wolle. Mar by dit projekt sjochst júst it omkearde. Myn ûnderfining is dat minsken in oar noch graach helpe wolle en ek meigean wolle yn in gek ferhaal. Dat sjoch ik as yts hiel posityfs. Stel datst in feest hâldst en der komt net ien. Ik fyn it prachtich dat dat wol bart en dat hjir safolle minsken by belutsen binne. It leveret prachtige ûnderfinings en ferhalen op dy’t allegear mei kinne as lading op it skip. We ha hjir guon stazjêrs dy’t hielendal net fuort wolle, ek al sit har staazjeperioade der op. Dat fyn ik hiel leuk en ek de gearwurking mei de frijwilligers en it reyntegraasjeburo ferrint hiel goed. It is sa echt in projekt foar en troch de Ljouwerters.’