Dit is de sande ôflevering fan de foar in part op rym sette ferzje fan J. Slauerhoff syn ferhaal De laatste reis van de Nyborg. Andries Miedema hat hieltyd parten yn komprimearre foarm yn gedichten fongen, dy’t er foarôfgean lit troch in stikje tekst fan it oarspronklike ferhaal. Yn elke ôflevering wurde in tal gedichten + proazatekst jûn. De ôfleveringen folgje it oarspronklike ferhaal gronologysk. De eardere ôfleveringen stean op ensafh 1, 2, 3, 4 , 5 en 6 (sjoch Argiven).
De auteur seit oer it ferhaal en syn wurkstik:
‘Slauerhoff hat in prachtich n spannend ferhaal skreaun oer in bark mei in bysûndere lading en in bysûndere kaptein en bemanning. Op reis fan San fransisco nei Foochow oer de Stille Oseaan belibje se de rûchste aventoeren.
Om it ferhaal sa goed mooglik folgje te kinnen, haw ik it proaza yn de oarspronklike taal holden.’
Wa’t de oarspronklike ferzje fan it ferhaal hielendal lêze wol kin dat dwaan op:
It ferhaal is foar it earst yn boekfoarn ferskynd yn 1930 yn de bondel Schuim en as.
29
Uit de bosjes aan de oever klonk de tamtam en het gehuil der kanaken. Fröbom zat dronken op de bank bij zijn hut grijnzend te luisteren. Wat bekommerde hij zich nog om zijn lijkbezorgerschap? De rubber deed de deur dicht, hij kon de zaak vaarwel zeggen, zich een schoener kopen en wat bij de fjorden kruisen, dicht bij huis.
Yn âlde gloarje
Nei trije dagen ’t skip wie ree
werom yn steat fan âlde gloarje.
Djip laden, weardich om nei see,
it folle túch koe elts bekoarje.
Feest! En jûns Old Scotch waard skonken
elts koe ’t fansels och sa wurdearje.
De kaptein woe de masine probearje,
want syn betrouwen wie gâns slonken.
De masinist, syn hillich guod,
spuide fjoer en kaam oerein:
‘Hy draait troch, mar ik gean fuort!’
‘Desersje!’ raasde de kaptein.
30
Hij legde een zware hand op zijn schouder, maar Kirgaard schudde die hand af met onverwachte heftigheid.
‘Jefferson is hier Amerikaans consul. Ik doe niets strafbaars, ik wil er niets mee te maken hebben. Ik zal hier mijn eind wel halen, Jefferson kan een machinist gebruiken.’
Masinist oerboard
Fröbom rekke op ’en ein
‘Wat binne dit foar smoarge streken?’
Fûl de grouwe Yank oanflein
en naam him spinnidich geweken.
Dy treau him lykwols fan him wei:
‘Jo krije in nije man fan my.’
‘Kromslute sil ik him, dan kin hy
planne foar de planterij!’
‘Twahûndert dollar, sa akkoart?
My tinkt in rynsk gebeart.’
‘Nee!’ rôp Fröbom, ‘krijst him foar neat!’
En slingere de masinist oerboard.
31
De laatste sloep van Jefferson viste hem op. Deze nam overhaast afscheid, misschien ook bevreesd voor een koel ochtendbad. Hij overreikte de kapitein een bundel papieren en vroeg hem nog een kwartier te wachten, er was nog een cadeautje op komst, tegenbeleefdheid voor ‘the generous gift of the engeneer’.
Formaline
Fröbom, ûnferskillich, joech de hân,
liet him gean en fielde him frij,
seach de prau nei, roeiend te lân
en stjoerde him in skot efternei.
In heal oere letter, mear wie it net,
in lytsere prau kaam mei fruchten as tank
en boppedat in hiel grut fet
mei formaline tsjin de stank.
Dat kaam yn it foarrûm iepen te stean,
gjin rubber mei lykrook wie de reden.
De see wer op mei help fan steam,
de kaptein oerstaach nei bêst tefreden.
32
Hij voelde het dek onder zich trillen, de spanning die de zeilen droegen, ging door hem heen. Hij moest zich uiten en ging naast Soden staan: “Kijk ’m eens lopen. Hij haalt makkelijk twaalf mijl. Die machine kun je toch best missen.”
‘Beter dan papieren die in orde zijn.’
‘Wat bedoel je?’
‘’t Schip is gecharterd om lading rechtstreeks van Frisco naar Foochow te brengen, er staat niets in van Adelaide of rubberlading.’
Rubber willich
‘Wat soe ’t wêze, swiere stoarmen
en dêrtroch grutte averij,
de ûndergong wie ús benei:
Wa wit yn Foochow wêr’t wy doarmen?’
‘De krante is foar de keapman hillich,
skipsberjochten acht er swier:
nettsjinsteande grutte oanfier
fan de Nyborg, rubber willich.
De Yank hat ús omraak te pakken.
Deart him de Nyborg of de liken?
De rubber op ’e tiid te plak en
dan is ’t syn tiid om út te wiken.’
33
‘Die fielt! Als ik hem hier had, liet ik hem in de boeien sluiten.’
‘Een freeborn Yank gaat nooit in de boeien.’
Daar stond Jefferson achter hen, grijnzend, zijn buik schuddend van het lachen. Hij bood hen vriendelijk een zwarte manilla aan, die hij zelf ook rookte. Maar Fröbom wilde niet opsteken, misschien voor het eerst van zijn leven verbluft. Hij vroeg uitleg.
Ferstekkeling
‘’k Woe neigean dat de rubber kaam
yn ’e haven fan myn gading,
faaks hienen jo, tocht ik ynfaam,
oanstriid en los earne oars de lading.
Ik waard betsjinne op myn winken
en ha jo laadromte graach nommen.
Jo skip is fol nei myn betinken,
dus bin ik as ferstekkeling kommen.’
‘Yn ’e boeien as ferstekkeling,
ik slút dy op, mar al te graach
en fan myn brêge ôf, ferrekkeling!’
De kaptein griep him by krús en kraach.
34
Maar Jefferson was een massieve kerel, niet makkelijk te lichten; hij rukte zich los en stond onwrikbaar, dekking tegen een tenthout zoekend, en praatte kalm verder.
‘Maar ik zal eerste klas passage nemen. Voor papieren kan ik ook zorgen. Er zijn wel eens meer schepen bij ons op het rif gekomen. En er gebleven ook. Soms hadden we mensen nodig, soms brandhout. Deze keer laadruimte, dat trof. Excuse me.’
‘Waar zijn die mensen dan gebleven?’
‘Aarhuus’
‘Hja wienen ûnderdak by ús
mar libje earne oars no stil.
Net Rona-roa wie har thús…
Dochs wat ik fierders foar jo sil:
Papieren dy’t de lading dekke
en ik de havenmannen toan,
pas ik nei de easken oan
en jo feroarje seil en dekken.’
Al wie Fröbom fan ’e regel,
dochs in gaffel op d’ eftermêst,
‘Aarhuus-Kopenhagen’ op ’e spegel
en in doopfeest op it lêst.