Pier Boorsma, (20 x 20 cm, acryl op canvas), troch Klaas Lageweg

‘De kommende fiif jier sille der fiif boeken fan my útkomme,’ fertelt Pier Boorsma yn syn Grinzer wente, ‘elk jier ien.’ De earste sil in bondeling wêze fan Fryske sosjalistyske poëzy en oer in jier as fjouwer sil syn fjirde gedichtebondel it ljocht sjen. ‘Ik skriuw myn gedichten meast yn tritich sekonden. Mar ik sil fan ’t simmer foar it earst in hiele nacht oan in gedicht wurkje. Dat bin ’k no fan doel.’ Pier Boorsma is de skriuwer fan trije dichtbondels, Neidagen fan in keamerhear (1971), Under frjemde wetten (1978), Net allinne genôch (2005) en de meigearstaller fan de blomlêzing Spiegel van de Friese Poëzie (1e pr. 1994; 2e pr. 2008) en hy wie redakteur fan it doetiidske tydskrift Sonde (1969-1981), dat him rjochte tsjin it te min oan maatskiplike belutsenens fan it ek doetiidske Trotwaer.

Aksje!
Pier Boorsma is in man mei in fleurige glim om ’e mûle. In man dy’t fan it libben hapt as in oaljefant fan gistend fruit. Hy genietet, mar hy wit likegoed hoe kâld it wêze kin yn it skaad fan ’e geneugten.
Al sûnt de jierren njoggentich wennet er oan ’e râne fan it sintrum fan de stêd Grins yn in hûs fol mei boeken. Hy wiist nei in grutte berch boeken op ’e grûn. ‘Dy steapel kin fuort. Dat binne allegearre weardeleaze Fryske boeken. Mar de antikwariaten wolle se allinne fergees ophelje.’ Oan de boekekast hinget in foto fan Pier syn soan, in kreaze jonge fint. By it rút stiet in plant, mar fierders neat as boeken. Yn ’e kast en op ’e tafels. ‘Ik sit it hiele jier te lêzen. Ik ha de Bibel al hast út,’ laket er, ‘gedichten skriuw ik allinne mar yn ’e simmer. Dan bliuw ik de hiele nacht wekker.’ Der stiet ek in kompjûter, mar dy is stikken.
Earst drinke we in gleske cola, want Pier wol de jûns eins noch oan it wurk. Mar hy hat it glês noch mar heal leech of hy komt oerein en seit: ‘Ik nim dochs mar in pilske. Do ek ien?’

Pier is yn syn dwaan en tinken echt in produkt fan syn tiid. Hy gie yn ’e sechtiger jierren nei Amsterdam te studearjen mei as heechste doel om te priuwen fan ’e frijheid. Hy fielde him ek oanlutsen ta de Provo-beweging.
‘Yn ’e fyftiger jierren wie der folslein neat te dwaan. Ik swalke yn Ljouwert troch de strjitten. Der wiene gjin kroegen foar de jeugd. We wachten op ’e befrijing. Dat hiene mear lju op mear plakken yn dy tiid.’ Je soene faaks sizze kinne dat yn dizze ferfeling de kym lei foar de Provo-beweging. Pier woe losbrekke út de sleur en dêrom nei Amsterdam ta. ‘Myn heit woe dat ik nei Grins te studearjen gie, mar ik sei: ik wol politike en sosjale wittenskippen studearje, dus ik moat wol nei Amsterdam, want dat hawwe je net yn Grins.’
Hy fertelt dat er net ta de inner-circle fan de Provo-beweging hearde. ‘Ik die mei oan aksjes, mar ik wie gjin Provo.’ Yn 1969 die er mei oan de besetting fan it Maagdenhuis. ‘Ik wie der de earste nacht by, mar moast de oare deis fuort foar in ôfspraak. De jûns kaam ik der net mear yn. De hiele boel wie ôfsletten troch plysjes, en bûtendoar stiene hoeren mei tassen fol bôle foar de besetters. Sy wiene solidêr mei harren.’
Pier en syn kompanen woene herfoarmingen yn it heger en universitêr ûnderwiis. ‘We woene bygelyks ynspraak oangeande de stúdzjeboeken. Guon herfoarmingen binne der al kaam, mar nei tsien jier is alles weromdraaid.’

Yn ’e begjinselferklearring fan de Provo-beweging skreau mei-oprjochter Roel van Duijn:

‘Provo ziet zich voor de keus gesteld: desperaat verzet of lijdzame ondergang. Provo roept op tot verzet waar het kan. Provo ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar de kans deze maatschappij nog eenmaal hartgrondig te provoceren, wil het zich niet laten ontgaan.’

Oan dy oprop jout Pier graach gehoar. Hy jout gjin belies as it om syn idealen giet. Ien dêrfan is de Fryske taal en kultuer. Hy docht in ûnthulling oer de bommelding wêrmei’t Cornelis van der Wal yn 1996 de festiviteiten fan fiifhûndert jier Provinsje Fryslân fersteurde. ‘Ik sil Cor ûntmaskerje,’ seit er mei in knypeach, ‘de betinker fan dy bommelding dat ha ik west. Dat komt út dy tiid fan aksje. Ik sei tsjin Cor: ik wol in bommelding dwaan. Doe sei Cor: lit my dan skilje, ik kin myn stimme goed ferdraaie. En sa is it gien.’
Mar no, hast trettjin jier letter baalt Pier noch altyd dat se op de tongersdeis en net op de sneons skille hawwe. ‘De sneon stie net fermeld yn it programma. Prinses Margryt en de âld-minister fan bûtenlânske saken Van den Broek soene komme, en sa ek de nasjonale tillevyzje. Mar it stie net op it programma en dus diene wy de bommelding de tongersdeis. Hiene we it de sneons dien dan hie it lanlik nijs west!’

Lykas Cornelis van der Wal stiet Pier ûnferoare rjocht achter de bommelding. Hy is fan miening dat de provinsje it Frysk ferleagenet. ‘De provinsje wol dat Fryslân twatalich is? Dan moatte se dêr wat oan dwaan,’ seit er, ‘der moat Frysk literêr ûnderwiis op ’e middelbere skoalle komme. En in oerke yn ’e wike Fryske les op ’e basisskoalle is fierstente min. Doe’t minister Van Kemenade dat der yn 1980 trochkrige wie elkenien bliid, mar it is suver neat.’
Pier wit te fertellen dat de Fryske Beweging in legaat krigen hat fan in fint út Rotterdam fan wol in miljoen euro. ‘Mar se dogge der neat mei. Se wolle elk jier tritichtûzen euro brûke. Dan binne je wol tweintich jier fierder, mar is der noch neat bard. Set in aksje op tou mei twa ton. Se moatte krekt lykas Green Peace aksjes dwaan dêr’t it publyk troch wekker skodde wurdt.’
‘Wat soene se bygelyks dwaan kinne?’ freegje ik.
‘Doch Flitsaksjes, media-events, plak bygelyks posters, dêr’t mei grutte koweletters op stiet ‘Frysk moat’, op de ruten fan in skoalle dy’t gjin Frysk jout!’ skoddet Pier it út ’e mouwe.

Dreamen fan frijheid
Pier fertelt dat er no yn ’e earste moanne fan syn pensioen sit. Dat betsjut dat er einlings ris wat mear jild om hannen hat. De lêste jierren koe er nammentlik net iens mear nei de kroech. Hy moast rûnkomme fan in útkearinkje. Nêst syn AOW krijt er noch in pensioen foar syn wurk as skoalpsycholooch yn Amsterdam. ‘Dat wie ik fan 1976 oant 1988. En fierder ha ’k hielendal neat útfierd.’

Mei dat ‘neat’ bedoelt Pier dat er him der net drok om makke hat om yn leantsjinst te wurkjen. Mar libbe hat er al! Ut syn hing nei it gedachteguod fan de Provo-beweging, wêryn’t as ferwizing nei it Marxistyske proletariaat praat waard oer it provotariaat, hat er yn ’e santiger en tachtiger jierren tal fan kearen nei Ruslân west. ‘Ik tocht ek dat de gouden tiden komme soene!’ seit Pier. Mar ienris yn Ruslân wie de realiteit him dúdlik.
‘Ik seach yn Leningrad fuort al dat it kommunisme neat wie. Der wie neat te belibjen. De minsken rûnen mei soere gesichten oer de strjitte. De lju fan de CPN [de eardere kommunistyske partij fan Nederlân. HB] kamen ek elk jier yn Ruslân. Ik snap net dat sy net troch hienen dat it kommunisme net doogde. Dat dy minsken dat net seagen!?’ ropt er ferbjustere út.

Nei it fallen fan ’e Berlynske muorre yn 1989 hat er in Russyske generaal omkocht om it Sibearysk strafkamp by Perm yn te kommen. De Sovjet-finzenen sieten dêr doe noch op harren lot te wachtsjen.
‘Ik moast de generaal betelje en koe doe ûnder begelieding fan in kolonel nei it strafkamp. Dat wie hûndert kilometer riden en der sieten in bulte gatten yn ’e dyk. Om dêr wat oan te dwaan, hawwe se gjin jild foar.’
‘Yn it kamp ha ’k acht finzenen ynterviewd, wylst se ûnder skot hâlden waarden. Ik woe oer harren publisearje yn in Nederlânske krante om sa oandacht te freegjen foar harren sitewaasje. Ik tocht: miskien kin ’k wat foar dy lju betsjutte, mar guon hiene ek kriminele dingen dien. In Islamityske finzene bygelyks, dy’t flechtsje wollen hie nei Afghanistan en doe in dûane deaskeat.’ Pier nimt in slok bier en set it glês werom op ’e tafel. Hy sjocht my laitsjend oan en seit: ‘Se woene wol graach in kleuretillevyzje út Nederlân hawwe!’

Yn it gedicht ‘soan fan vietnam’ toant Pier syn belutsenheid by de wrâldpolityk. Mear noch dan idealisme sprekt út it gedicht syn meifielen mei minsken dy’t libje moatte yn in oarlochsgebiet. En earder as in lofsang op de help fan de kommunisten tsjin de Amerikaanske bommen liket it in wjerslach fan it yntinse ferlangen om befrijd te wurden fan it oarlochsjok, en om wer gewoanwei te libjen.

soan fan vietnam

in frjemde fijân is tsjin ús opstien
en goait jierren oanien
syn bommen
op ús fiedsume bosken
op ús mannen yn it fjild
op ús frouwen
dy’t nij libben bernje soenen

mar oer de hoarizon
komme ús freonen út it noarden
wy meitsje ús al sterk
yn ús lieten
yn dizze geroften
dy’t as suverjende winen
fan hûs nei hûs geane

op in dei
sil ús heit sizze
it gewaeks stiet der goed by dit jier
ús mem sil núnderje ûnder it wurk
en ik sil einlings wêze
dy’t ik bin

(út: Under frjemde wetten, Q1978)

De drugs
Pier woe yn Amsterdam priuwe fan frijheid en aventoer. En dat hat er dien. Hy hat meidien oan ferskate aksjes tsjin it gesach en de hearskjende oarder. ‘Yn dy tiid koene de studinten ek noch wol op tsjin ’e plysje, dat wie ek spannend. Je hiene doe noch gjin ME, plysjes mei skylden en op hynders.’

Mei wikseljend sukses hat Pier ek eksperimintearre mei drugs. ‘Ik ha in jier lang opium brûkt. It ienige dat ik dêr fan fernaam wie dat ik lekker sliepe koe.’ Mar doe’t er ris LSD prebearre rûn it oars ôf. Hy kaam telâne yn in bad trip dy’t wol in jier duorre en hy brûkt no noch altyd medisinen.
‘Ik ha ien fout makke mei dy LSD. Je moatte dat guod nimme mei immen mei ûnderfining. Ik naam it allinne. Doe kamen der fiif minsken by my oer de flier. Ik sei: ik ha LSD brûkt. En doe seagen se nei my mei fiif pear brânende eagen. Dat waard my tefolle en doe ha ’k de hiele nacht troch Amsterdam rûn.’
Om sân oere de moarns kaam er by it Wilhelmina Gasthuis. Hy seach in hiel lyts doarke dat past tusken finger en tomme. En yn ’e doariepening stie in like lyts froutsje. It froutsje sei: ‘Kom der mar yn.’ Pier sei: ‘Mar ik kin dochs noait troch dy doar!’ ‘Doe pakte se my by de earm en luts se my nei binnen.’ Dêr krige er in kalmearjende spuit.
‘Ast LSD brûkst sjochst alles bewegen, de muorren en it plafond, mar ik kaam der net út. By my hat dat in jier duorre, dat bewegen fan de muorren en it plafond. Ik waard der knettergek fan.’ Doe is er nei Ljouwert gien en hat er fjouwer wike lang trije kear deis in ynjeksje hân. ‘Mar ek dêrnei hat it noch jierren duorre foar’t ik wer de âlde wie.’
Yn ûnderskate gedichten yn syn twa lêste bondels komt dy bad trip werom. Bygelyks yn it fers:

bad trip

it needlot hinget swier oer myn sliepen
in fizioen giet foar my iepen
ik soe fleane kinne
nei de sinne
eangst bloeit yn my op as in swarte roas
yn myn geasteseach
sjoch ik my delstoarten fan trije heech
M. snokkeret, jout my in tút
wy skowe kasten foar it rút
ik sjoch it amper of net
myn geast swevet al oer de stêd

(út: Net allinne genôch, Q 2005)

‘Doe mei dy LSD miende ik dat ik fleane koe. Dêr ha ik no noch lêst fan. Ik bin bang dat ik ris yn myn sliep miene sil dat ik fleane kin. Ik wenje bewust op ’e earste ferdjipping, dan brek ik myn skonken, mar fierder neat.’

Bohemien
Pier fertelt dat de skriuwer Theun de Vries ris sein hat dat de Fryske literatuer bohemiens nedich hat. Dat hat er him oanlutsen, want hy hat yn in nij fers himsels en Cornelis van der Wal opfierd as Fryske bohemiens, dy’t yn in bar in praatsje meitsje mei skoftsjende hoeren. En sis no sels: Hat Pier ûngelyk!?