Dit is de achtste ôflevering fan de foar in part op rym sette ferzje fan J. Slauerhoff syn ferhaal De laatste reis van de Nyborg. Andries Miedema hat hieltyd parten yn komprimearre foarm yn gedichten fongen, dy’t er foarôfgean lit troch in stikje tekst fan it oarspronklike ferhaal. Yn elke ôflevering wurde in tal gedichten + proazatekst jûn. De ôfleveringen folgje it oarspronklike ferhaal gronologysk. De eardere ôfleveringen stean op ensafh 1, 2, 3, 4 , 5, 6 en 7 (sjoch Argiven).
De auteur seit oer it ferhaal en syn wurkstik:
‘Slauerhoff hat in prachtich n spannend ferhaal skreaun oer in bark mei in bysûndere lading en in bysûndere kaptein en bemanning. Op reis fan San fransisco nei Foochow oer de Stille Oseaan belibje se de rûchste aventoeren.
Om it ferhaal sa goed mooglik folgje te kinnen, haw ik it proaza yn de oarspronklike taal holden.’
Wa’t de oarspronklike ferzje fan it ferhaal hielendal lêze wol kin dat dwaan op:
It ferhaal is foar it earst yn boekfoarn ferskynd yn 1930 yn de bondel Schuim en as.
35
Maar een paar maanden later was de Aarhuus ook op geen zee van de aardbol meer te vinden geweest. Daarentegen was de Nyborg weer opgedoken, in zijn oude gedaante van fier zeilschip. De machine had voorgoed afgedaan. Een paar dagen na Adelaide was bij een ‘volle kracht achteruit’ de schroefas gebroken, zodat er bijna aanvaring kwam. Fröbom haalde Jefferson razend uit zijn hut, stelde hem aansprakelijk voor het minderwaardig geleverd materiaal.
Frees
Dochs wie Fröbom wol tefreden.
Al hat er ’t yn himsels ferhuld,
in skraachwurkûngelok wie de reden
en steam dêroan lykwols wie skuld,
de Nyborg koe in sylskip bliuwe,
yn stiltmen fan ’e wyn wat driuwe.
No stie de moesson net geskikt,
waard Paoemoetoes net berikt.
‘Kaptein dochs, ’t leafst woll’ jo my kwyt.’
‘’k Tink, Jefferson, dat ik wol wat wyt!’
en draaide him op syn hakken om.
Doe’t Jefferson nei ûnderen klom
en skôge de masineskea
freesd’ er de ôfrin as de dea.
36
Fröbom hield hem zelden meer gezelschap. Hij was stil en somber gesloten, alleen met Soden sprak hij meer dan vroeger, maakte hem deelgenoot van zijn besluit deze reis de laatste te laten zijn en dan voor eigen rekening te gaan varen op de Scandinavische wateren. Soden kon dan bij hem varen, als hij maar geen geesten meer zag. Soden wilde wel, maar het vooruitzicht leek hem onbereikbaar ver.
Rêst
De stjoerman rûn wer hûnewacht,
gjin eangst mear dy’t de lea trochhuvere
by ’t kreakjen, gûlen of oare nuvere
lûden as in deagjalp troch de nacht.
Alles waard oerstimd troch ’t lûd
fan ’e see bylâns de skipshûd.
Bang net mear, de deaden wienen
lading sûnt se yn ’t foarrûm stienen.
It driigjende ferdreaun fan ’e stille
rigels, har geheim bestjurre.
Nimmen woe se nochris tille,
dus ’t bêste, lit se mar gewurde.
37
Een dag voor Foochow zou men een lek in het achterschip boren om de lijkverhuizing te rechtvaardigen.
Bij het naderen van de Paoemoetoes was het inderdaad slecht weer. Het was alsof Fröbom het had besteld. Jefferson zag het somber in en vervloekte zichzelf dat hij niet in Adelaide was gebleven, wachtend op een ander schip. Hij had een goede tijd kunnen hebben, hij wist de weg. Maar de rubberoogst en Davy die hij niet vertrouwde. Maar nu kwam hij misschien nog verder van huis.
Drigeminten
Op in moarn wie ’t fan: ‘Ferdomme,
Rona-roa wie fersein!’
Op ’e brêge de kaptein
wiisde oer ’t skouder mei de tomme:
‘Fannacht op fjirtich myl foarby,
potticht fan nevel hast wol sjoen,
of hasto faaks in loads foar my?’
‘Nee. tûzen dollar!’ ‘Foar gjin miljoen!
’k Nim dy nei Sina mei, Amoy.’
‘Fröbom, ’k sleep dy foar ’t gerjocht!’
‘Op ’e Philippinen is ’t ek moai,
foar thúskomst fan dyn reis hie ’k tocht.’
38
Dan heb je nog een kans dat je onder landslui komt. Die zullen je wel geloven als je sprookjes vertelt van je rubberreizen, vooral als ze je eerlijk drankgezicht zien. Maar Jefferson zag er op dat moment niet erg drankzuchtig uit, veeleer de dood nabij. Asgrauw was hij en sidderde op zijn benen. Dit werd er niet beter op toen drie dagen later het schip bijdraaide, in het gezicht van een aardig eiland.
Pistoalen
’t Eilân keal mar mei in reekkolom
tusken slanke palms. Dêr kaam Fröbom
kalm kuierjend, hannen op ’e rêch.
Dúdlik dat Jefferson syn foarlân seach.
Dêrom deun tsjin de mêst ferhoalen
lei er oan mei twa pistoalen.
Fröbom, de piip as pistoal yn ’e hân:
‘Ik fûn foar dy in aardich stikje lân.’
En sjoch, de kookpot stiet al op it fjoer.
Twa matroazen sieten op ’e loer,
wurpen him in lus om doe’t er sjitte soe
en hellen him op, dat er dat net koe.
Mei in hânspeak wie it gau besjoen
Fröbom joech him folop fan katoen.
De rubberkening útteld op it dek
joech belies, ferlear syn grutte bek.
39
‘Nu zie je wat je in te brengen hebt. Het was maar een grap. We zullen je meenemen, ofschoon ik die lui aan wal dit hapje eigenlijk wel gunde. Maar je tekent even een stuk, dat je als stowaway aan boord gekomen bent, je geeft je papieren en geld af. Je geld krijg je later wel terug. Aangenomen?’
Unrêst
‘All right,’ stinde Jefferson heal smoard,
en waard fan touwen fluch ûntbûn.
De operetteflet oan board,
al gau wie ’t eilân wer ferdwûn.
Fröbom, hastich, woe ferdwine,
woe stadichoan dy rook wol kwyt
fan rottichheid en formaline
en ’t gerommel as ferwyt.
Want gong de Nyborg troch de wyn
dan steurden him de djippe lûden
en dêrby slûpte ûnrêst hoeden
en wis nei binnen en ’t gemoed yn.
(wurdt fuortset)