In freon hat foar op reis in e-reader kocht mei 4000 boeken. Hy is noait lang ûnderweis of fan hûs; it wie grif in ‘refuse to choose’-oanbieding west fan in online boekhannel. “Ja, in bulkoanskaf komt tiidslinend wifkjen foar, want, al is der software foar in persoanlike kar, it beslút hokker boek komt hielendal op josels oan,” rjochtfeardige de freon mei de e-reader syn yndifferinsje, “nammers lêze dogge jo allinnich.” Dochs liezen myn soan en ik tegearre yn de trein. Hy lies my stikjes foar út Tom Sharpe syn The Great Pursuit en ik him út myn bondel fan antyrealistyske filosofen. Neffens ús folle it inoar moai oan. Feiten bestean yn beide boeken net, Sharpes protagonist, de útjouwer Frensic, hâlde fêst oan de libbensstyl fan de achttjinde ieu want dat wie de ieu fan de rede. “’Op it meitsjen fan in auteur,’ toaste Frensic,” lies myn soan lûdop. Yn myn boek lês ik dat de achttjinde ieuske polityk filosoof Giambattista Vico bewearde: “De wierheid is itselde as wat makke is.”
De oare treinreis naam myn soan Lolita mei en ik in histoaryske roman. De Frânske anagist Louise Michel prigele de om har loyaliteit romme Bretonske soldaten om op in dei oer te rinnen nei it folk mei it argumint dat hja
net te keap wienen. De soldaten hawwe yndied har eigen generaals fêstsetten mar, sei myn boek, Michels aktivisme hat skiednis skreaun fia har mentor Victor Hugo: “De N yn Hugo’s deiboeken neist har namme suggerearre dat se, op syn minst, neaken west hienen.” Nabokov is likegoed banalisearre, fûn myn soan. Foar it brede publyk is it suver seks, mar it giet oer Humbert syn kwellende soarch om Lolita loyaal te hâlden, hy moast nammers mei har ûnderweis bliuwe. “Elke moarn yn ús in jier lange reis moast ik in bepaalde ferwachting betinke, ien of oar spesjaal punt yn rûmte en tiid foar har om nei út te sjen, om te oerlibjen oant bêdtiid…” It leeftydsferskil tusken Humbert en ‘Lo’ is oanstjitlik, mar trije jier lytser as dat tusken Hugo en Michel; hokker ferwachtingen hie Hugo wol net skepen? Dizze fraach kaam fan ik keppeljen fan ús boeken! Hie lêze yn de trein altyd in passive nocht west, no hienen wy ûntdutsen dat ús boeken aktyf yn inoar oangripe koenen en dit net troch opsetlike metaliterêre ferwizingen, mar tafallich, omdat wy nêst inoar sieten te lêzen. Wol wie it sa dat – al hienen wy thús net ôfpraat hokker boek at wy meinamen yn de trein – ús boeken út besibbe boekekasten kamen. Dêrom wienen ús kombinearjende boeken al by foarried net fan inoar ûnôfhinklik.
Oft boeken fan twa treinreizgers dy’t tafallich ticht by inoar sitte ek op inoar ynheakje, like my allinnich empirysk fêst te stellen. Wittenskiplike regels ferplichtsje my om út te lizzen dat ik myn plak yn de trein noait at random tawizen krige; ik taksearre altyd de heechste kâns op rêst. Wol njonken ien dy’t de Financial Times bestudearret, net nêst ien mei in iPhone4 want dy kringt him yn de steurendste bochten foar wat antenneberik. Prakkesearjend oer de ûnfergonklik skamteleaze noflikens fan Steve Jobs, “Hâld it dan mar net sa beet” en “Elkenien makket flaters en net ien is perfekt”, belâne ik yn de trein nei Skiphol nêst in piloat fan ûngefear fyftich. Syn wite strûper drukte stilte út en wy koenen in hiel skoft nêst inoar sitte. Yn syn boek stie op alle lofterbledsiden ‘Hans Dorrestijn’. De rjochterkant koe ik net goed sjen, mar Dorrestijns hiele oeuvre is my te swartgallich; ik soe sa’n boek noait útsykje dus de omstannichheden foar myn tafallichheidstest wienen ideaal. Doe’t de piloat him ôfkearde om syn kofje te beteljen koe ik lêze: “De fijannige manier wêrop’t Maria my op Skiphol begroete nei har weromkommen út Kanada foarme nuver genôch it begjin fan in…” Hjir einige de bledside. Yn myn eigen boek, fan Teju Cole, lies ik fierder dêr’t ik bleaun wie: “Har tsjerke organisearre alle twa moannen besites nei in opslutingsfoarsjenning yn Queens wêryn’t ymmigranten sûnder papieren hâlden wurden. Ik toande ynteresse en doe’t se my frege om mei te gean de oare snein stimde ik ta.”
Minsken merke om har hinne op wêr’t se sels mei dwaande binne. At jo de oerstap weagje fan Windows nei Apple liket it yniens at elkenien in iMac hat. Tagelyk sykje minsken neite by har gelikens; miskien waard myn oanstriid om yn it boek fan in oar te sjen ferklearre troch de winsk in lyksinnige te moetsjen. Hoe dan ek, om fan beide meganismen it effekt te beheinen soe ik al myn eardere trein-notysjes oer syngroane boeken fuortsmite en tenei mei de eagen ticht myn plak yn de trein sykje. De earstfolgjende mooglikheid die him foar op in sneintemiddei. It perron stie fol minsken dy’t nei it teaterfestival nêst it stasjon west hienen. In gesin song it ferske fan it bernetoaniel en makke der fleanbewegingen by. Myn bline act soe net opfalle. Doe’t ik siet, mei Dave Eggers’ Heartbreaking Work iepen foar my, seach ik yn de kûpee net ien mei in boek. Letter hie skean efter my in ientoanich klaaide man út de rêchsek dy’t foar syn sneakers stie dochs in boek pakt. It wie sân sintimeter dik, te grou foar in treinreis feitlik en de boekomslach wie sniewyt. Gjin titel, gjin namme. Mei sokke riedsels hie ik gjin rekken hâlden. Ik koe ek net langer efterom loere tocht ik. Dan mar lêze yn myn eigen boek: “It etiket op de kartonnen doas, hânskreaun. Heidi Eggers. ‘Jo bedoele dat dit de…’ ‘Ja dit sil de jiske wêze.’” Flak foar ús einbestimming helle de man út syn rêchsek in losse flap en tearde dy om syn boek hinne. Der stie in manljusholle op boppe in typearjende swarte kol. It wie de biografy fan Steve Jobs.