It is hast sân oere. Der hinget in sêft giel ljocht yn de loft. Noch efkes en it is nacht. De Airbus dûkt nei de grûn ta, ik bin foar de tredde kear yn Lima. De Peruvianen klappe bliid yn de hannen, sy komme thús en ik bin 10.000 kilometer fan hûs. Fan Madrid oant Lima is it alve oeren. Je bite je der troch hinne en hoopje dat it dochs koarter duorret. Flak neist my sit in Dútser, in Ossi, fan tweintich jier. Hy hat in Peruviaanske buorman. De earme. De Dútser praat Spaansk. Dat is moai. Mar dan … Hy hat oeral ferstân fan, de hiele wrâld is in iepen hûs foar him, Stalingrad, de paus, de EU, de bûnskânselier, Peru, polityk. De man is in draaimûle fol yntellekt. Hy wol it graach diele mei wa mar wol. Foarearst is de Peruaan syn ienichste slachtoffer. Yn in fleantuch is it no ien kear wat beheind. De Ossi leit him der by del. Syn buorman moat lústerje oft er wol of net. Sa no en dan seit er wat werom. Mar dat hoecht eigentlik net.

De Peruaan hat ek ynteresses, mar wol hiel oare. It leit op syn skurte, in tsjok boek.

Ik mei graach wat meilêze, ik bin net echt nijsgjirich, mar ja wat moatte je oars op sa´n reis? Us mem hat it my noch sa ferbean, nea by in oar it hûs yn loere. Dy tiden binne foarby, ik moat noch wat ynhelje.

Wat hâldt de Peruaan echt yn de greep? Kaktussen en sinneblomen. Neat gjin Stalingrad. Hoe kinne je kaktussen kweke? En sinneblommen? Foaral, hoe kinne je de moaiste, de grutste, de prachtichtse kaktussen en sinneblommen op dizze wrâld sette. En dat yn Peru? Dat ynteressearret him. It Dutske Spaansk kletst je yn de earen. In mitrailleur, dy´t nea stoppet. En dy toan! Hie Hitler Spaansk leard, sa soe it klinke. De Peruaanske man komt sa no en dan efkes út syn kaktussen omheech, glimket, seit wat werom en giet werom nei syn styklichheden.

Op it fleanfjild rint er foar my út, de Ossi-held. Hy is der noch read fan al dat praten 11 oeren lang, hy laket noch wat nei, de trije hierkes ûnder syn lippe trilje. Blier set er op oare Peruanen ta. Peru wit noch net dat hy der is. It sil net lang duorje!
 

Noflik hotel
Op it fleanfjild is de loft soel, it is simmer op dit part fan de ierde. As ik bûten kom, wapperet immen mei in nammebuordsje. En sa sitte wy efkes letter yn de taksy dy´t my en myn frou nei in hotel yn it hert fan de stêd bringt. In oar hotel as it wenstige dêr´t wy de lêste kearen hieltyd op´e nij kamen.

Us earste hotel hie wol wat. In eigner dy´t us fuortendaliks fertelde dat it yn Lima hjir en dêr gefaarlik is foar bûtenlanners. Op in kaartsje wiisde er ús dizze oarden oan, dêr moasten wy foaral net komme. It gefaar wie tichteby. De doar fan it hotel út en noch 500 meter dan kamen je oan in boulevard.

‘Dêr net oerhinne,’ wie de rie. Lima is in noflik plak.

It hotel stie yn de Lonely Planet Guide en mei dat kamen der hiel wat backpackers op ta. Jongfolk, mar ek âlde minsken sa as ik. It hotel hie noch in spesjaliteit a la Peru. Alle keamers leine rûn in mei glês oerdutsen plein. In finster nei bûten wie der net. Heech wiene se wol, mar it iennichste ljocht kaam troch in raamke boppe de doar. Soks is efkes wenne.

We koene goed oerwei mei de eigner. Hy holp us faak. Foaral doe´t Jelma Knol fan de Friese Pers my ticht op de hûd siet. Se woe dat ik de printkladden fan myn earste boek, Ioana, yn Peru neiseach. Oars kaam it boek net op tiid út. Sa´n drigemint komt oan. Wa doart dan te sizzen, te tinken, ik bin fier fuort mei fekânsje, kin it ek oars? Ik net, ik bin gjin held en och, lit ik earlik wêze, o sa bliid dat de Friese Pers it boek útjoech. Ik hie de printkladden net by my. Jelma woe se fakse of mei de e mail stjoere. Mar wêr koe ik 170 siden printe? By wa koe ik dit meunster op de kompjûter krije? Oeral frege ik, it slagge net. Oant myn hotelbaas mei in oplossing kaam. Sa koe ik mei de printkladden Peru yn, dogge je dochs wat. Dy help wie fyn, we kamen by elkoar oer de flier, giene út iten, mar ik hie net wer op ´e nij sin oan sa´n keamer sunder finsters. Dan mar wat oars.
 

Frjemde lûden
Dat earste hotel wie bytiden ek wat gehoarich. Dan mochten je alles mei belibje wat der fierderop yn it hotel barde. Sa lizze je dan jûns yn je keamer en, as Frysk skriuwer, lêze je fansels, sokke minsken kinne, ek op bêd, net oars. Dan bart it. Rjucht yn de keamer boppe my. Der komt wat op gong. Der beweecht him wat. Der sette twa útein, fris en fleurich. It binne net fan dy stille typen, hy alteast hat de gong der flink yn, it is dúdlik te hearren. It tempo giet omheech, it giselet dêr boppe, it is oft der in masjine under hûndert atmosfear oan it bonken is. It plafond begjint te trjiljen ûnder it geweld. Stof dat him hjir miskien hûndert jier tusken de planken sammele hat komt no los. Ik sjoch yn it lampeljocht stadich kringeltsjes stof nei ûnderen dwarreljen. It komt op je ta dizze fruchten fan in moed fol langstme.

Op in oare dei, it is noch ier, hear ik it âljen fan in frou. Hieltyd lûder. It is krekt oft se in bern krijt, mar wol in bytsje oars. Je kinne har hast op strjitte heare, oft der in orkaan troch it oars sa stille hotel hinne jaacht. Fan him gjin lûd, neat, hy docht syn wurk en lit har fol freugde tiereliere.

De oare moarns banjere je wat yn de hal, je sjogge nei de oare gasten. Je tinke, wa?

It binne allegearre “keurige” minsken. Mar der moatte dochs dy bisten by sitte dy´t …

Se sitte der by, mar ik sil nea witte wa. En ús nije hotel. Krekt sa? Neat, nada, der is gjin minsk, útsein ús.
 

Mei twa froulju
Al spyt dat we wiksele hawwe? In bytsje. We koene goed mei de minsken dy´t der wurken. Pablo, sa´n behindich mantsje fan 1.60, draafde de hiele dei op griene learzens troch it hotel. Op wei om de grutte glëzen koepel boppe de binnenpleats skin te krijen, bêden op te meitsjen of op wei nei it fleanfjild om gasten op te heljen. By dat wurk sil er hieltyd tocht ha oan syn twa froulju. De ien wenne yn Noard-Lima en de oar yn Súd. By beiden hat er bern. Pablo wrot dei en nacht, want hy moat al dy mûlen te iten jaan.

‘Soe it ek helpe ast mei ien fan de twa troust?’ freegje ik him. Net sa´n gelokkige fraach, ik wit it efternei ek wol. Ik soe it no hiel oars dwaan. Mar fan dy gedachte haw ik folle faker lêst. Hy sjocht my oan en glimket, want se binne hjir net sa fan, fint hâld dy kop, wer bemoeist dy mei, donder op. Se binne freonlik, dyplomatyk.

‘Nee,’is it andert. ‘Dat is sa´n teloarstelling foar de oar, dat kin ik se net oandwaan.’ Pablo is in hear.
 

Taksy
Ien op de sân auto´s yn Lima is in taksy. Meters kinne se der net. Elke rit kin pas oangean nei in ûnderhanneling. Je binne ek net altyd wis oft de sjaufeur wol doocht. Der binne gefallen …

In pear jier lyn kaam ik yn Lima op it idee om in pak meitsje te litten. Moai foar gelegenheden. En dan hawwe je ek wat moais as je aanst yn de kiste lizze. De jûns moast ik te passen. Dêrnei woe ik mei in taksy nei de frijmitselderslôzje yn Lima. De kleanmakker belle in taksy, stjoerde syn soan mei my nei bûten om te wachtsjen. Foar de feilichheid. Se koene my noch net misse, it pak wie noch net klear.

Der kaam in taksy mei in sjauffeur hielendal yn in wyt spikerpak. Ek it hier wie wyt, net gewoan wyt mar strieljend wyt. Wetterstofperokside wie it earste dat ik tocht. Sil ik der yn stappe? De kleanmakker hie de auto besteld, dan moast it feilich wêze. Ik der yn. Ik hie al leard om it rút omheech te dwaan en de doar op slot. Ik hie wat guod by my, dêr gie ik op sitten. Sa wie ik ynstruearre, takomstige dieven moatte je net sjen litte dat je wat by je hawwe. Oars komme se mar op gedachten.

De rit begûn. Us petear wie beheind, hy koe gjin Ingelsk en myn Spaansk wie yn dat jier, 2001, primityf. Ik hie gjin idee hoe´t we by de Gran Loggia fan Peru komme moasten. Wol seagen de strjitten der hieltyd ferlittener úts. Der baarnde hjir en dêr in lampke, mar gjin minsk te sjen. Soe dy wite my aanst in garaasje yn ride en dan..? Je begjinne der al oer te tinken hoe´t je je dan hâlde sille. Raze, skrieme, om help roppe ek al witte je dat it neat jout. Soe er my daliks yn elkoare skoppe? Ik seach sa skean wat nei dat peroksidehier. De man joech gjin krimp, stjoerde sa as je dat ferwachtsje meie. Kom op, tocht ik, dy lôzje stiet oan in grutte bûlevaar, wat dogge we hjirre yn it donker? Ynienen, we meitsje in draai, ride in bûlevaar op, dêr sjoch ik de grutte frijmitselderijbunker, de Gran Loggia, hielendal yn it locht. De wite wie gjin moardner, gjin dief, hy wie gewoan sjauffeur.
 

Ladrones
Op ús twadde dei yn Lima komme we werom nei it sintrum. Mei in taksy. In hiele lytse, mar we passe der yn. Dan ynienen sjoch ik trije man fuortdraven. Se hawwe in auto iepen skuord en alles wat der op de bank stie meinommen. ´Ladronen´ (dieven) bromt myn taksysjauffeur. Ik wol der mear oer wite en freegje him oft je dy ladrones oeral tsjinkomme.

‘Net yn Miraflores,’ seit er. Dat is it stedsdiel dêr´t wy by him yn de taksy stapt binne.

‘O, yn Miraflores, dêr sjogge je se net mear. Oeral plysje en kamera´s. Mar hjir dan, it sintrum, hjir stiet it paleis fan de president?’

‘Nee, net by it paleis, mar dêromhinne: hjir oeral dieven. In “moton de ladrones”. In berch dieven.’

Yn dat sintrum stiet ús nije hotel.