click foar grutter

Ik wie ûnwennich fan it ynterviewen foar de F-side. Dat ha ik jierren dien en dat ha ik altyd hiel moai wurk fûn om by elk oer de flier te kommen en him of har fan alles te freegjen. Mar it wie gauris sa, dat as ik myn opskriuwboekje yn ’e tas hie en de jas al heal oan, dat dàn de werklik moaie ferhalen kamen. Dêr koe ’k net in kant mei út, want dêr wie ’k net foar op ’en paad stjoerd.

By dit boek koe dat àl: ik hoegde in politika net oer har wurk te ûnderfreegjen, it stie my frij om it oer hiele oare dingen te hawwen.

It stie fêst foar my dat ik der net in fraach-en-antwurdspultsje fan meitsje woe. Leafst makke ik op harsels steande ferhalen oer froulju, dêr’t froulju hielendal út ’e ferve komme soene, echt sa’t se binne.

De ynterviews ha ’k omwurke ta monologen. Ik fyn it in fantastyske foarm, de monolooch, in earbetoan oan elke frou ôfsûnderlik; hielendal yn kombinaasje mei de Photoshopfrije foto’s fan Elske Riemersma. Yn de praktyk kaam dizze kombinaasje fan ferhaal en foto der nochal op oan, mar dêrtroch hat it boek mear sizzenskrêft krigen, fyn ik.

Ik hie in oanfraach dien om in skoft yn it skriuwersarkje fan Rink van der Velde te wurkjen en ik hie der ôfgryslik nocht oan. Ik tocht: ik kin der sitten gean te wachtsjen op ynspiraasje en wer in nije ferhalebondel skriuwe, mar ik wie der yntusken achter kaam dat wat ik ek betocht yn myn fantasy, dat it eins allegear alris yn ’t echt bard wie. De werklikheid is faak folle grouwéliger en fantastysker as watstû yn dyn fantasy ek mar betinke kinst. Ik wie dit kear hiel benijd nei de werklikheid.

Ik tocht: wat soe it moai wêze as ik froulju sa fier krije koe om se út harren drokke bestean te heljen en hjir by my yn it arkje del te plantsjen en te sjen wat de natuer mei ús docht. It is my net slagge om àlle froulju yn de skriuwersarke te ûntfangen, dêrfoar siet ik der eins te koart; ik ha ek guont by my thús of yn harren eigen hûs ynterviewd.

Der stie wol in kompjûter yn it arkje, mar ik ha der hiel bewust foar keazen om alles mei in pinne yn aparte skriften op te skriuwen.

Op ’t wurk en thús sit ik alle dagen al achter de kompjûter, ik woe werom nei it âlde ambachtlike skriuwen. Thús koe ik it letter wol wer útwurkje op de kompjûter.

Ik wie ek wol benijd nei hoe’t it mysels fergean soe: hielendal allinne yn ’e natuer, mei oerdei sa no en dan oanrin fan de arke-froulju en nachts meast allinne. Nachts ha ’k wol bang west; de earste nacht hie ’k de hiele hannel dêr suver barrikadearre, mar ik ha wol trochset, ik siet dêr mei in doel en it is goed útpakt.

Al hiel gau begûn ik it ritme fan de arke oan te nimmen, ik wist op ’t lêst krekt wannear’t de sinne achter in bepaalde beam siet en ik gau even de kopkes en pantsjes troch in sopke helje koe. Ik begûn wer te itensieden lykas yn myn studintetiid. As Popke ris delkaam, wie ’t foar him as gie er nei de faam ta, lykas yn de ferkearingstiid.

Dêr’t ik thús noait each foar ha, barde hjir: der begûnen my bûtendoar dingen op te fallen; ik seach de feroarings yn it wetter, soms wie it wetter sakke of dreaune der mear wetterplanten yn. It is dêr echt in gouden plakje, it lient him ôfgryslik as plak foar retrête, itsij foar ynspiraasje, itsij om te bekommen. Doe’t ik der letter nochris wer kaam en it arkje net beset wie, koe ik it suver net útstean dat it leechstie. It soe om my folle faker brûkt wurde meie, net allinne troch skriuwers, mar ek troch teatermakkers, muzyktekstskriuwers, byldzjend keunstners, fotografen, plannemakkers en neam mar op. Wat giet dêr wat fan út, fan dat plak en tagelyk is it in prachtige neitins oan de skriuwer Rink van der Velde, dat al dy minsken dêr fan syn plakje genietsje meie.

Hawar, ik hope dat de arke-froulju in dei by my yn ’t arkje komme woene om mei my te praten oer de wize wêrop’t se yn it libben steane, hoe’t harren inerlik derút sjocht en oer wat it uterlik foar harren betsjut.

Ik stelde myn eigen ferlanglistje op fan froulju dêr’t ik no wolris wat mear fan witte woe. Guon fan de froulju koe ik, oaren waarden my oanrikkemandearre, en wer oaren hie ’k wurk fan sjoen, of fan heard; in spannende miks. Fansels ha der ek froulju ôfsein, ek yn it stadium dat ik it ynterview al dien hie en de útwurking al makke hie.

Mar ik ha it wol sa oanfield dat beide partijen, de frou yn kwestje en ik, it der beide oer iens wêze moasten en achter de foarm en ynhâld stean moasten; sa is it ek bard.

Ien fan de moaiste erfarings hat wol west dat guon froulju seine dat se op in spoar set wiene troch it fraachpetear en der noch dagen hiel bot mei dwaande west hiene. Foar guon oare froulju wie it bytiden dreech om wat sy fielden goed ûnder wurden te bringen, omdat noch noait ien der earder nei frege hie.

As froulju sizze dat se in kosmetyske yngreep foar harsels dogge, dan leau ik dêr dus net yn. Se binne gewoan al te bot beynfloede troch de media, mooglik binne se al te fier hinne, ha te min selsbetrouwen om doare te wêzen dy’t se binne. Sa’n ‘útstel-yngreep’ sjoch ik as in ûntkenning datst dysels as persoan de muoite wurdich fynst, nettsjinsteande dyn ferskining. Troch it dwaan litten fan kosmetyske yngrepen ûntkenne froulju harren levenssyklus. ‘Ik wurd âld, help!’ No, lit my dan in trendsetter wurde as it giet om natuerlik âlder wurden. Ik wol fansels graach fit bliuwe, ik sport in soad, ik wol de trein wol helje kinne troch even in sprintsje te lûken, mar ik bin wa’t ik bin. Leafde en sûnens binne foar my folle belangriker as de oerdreaune oandacht foar permaninte yngrepen yn it uterlik: uterlik fertoan datst net ôfwaskje of útlûke kinst.

De druk om moai te wêzen en foaral te bliuwen, wurdt hieltyd grutter, en dit boek is in lytse tsjinbeweging. In tredde feministyske golf wol ik de diskusje oer de moaitwang net neame, mar elkenien hat der no wol in miening oer. Sawol manlju as froulju.

Dit boek is suver in manifest, in ferovering fan it plattelân op de Rânested. De plattelânsfisy is wat ûndersnijd yn de glossys en de frouljusblêden, wylst wy wol deeglik wat te melden ha. Miskien leit it ek wol foar de hân, dat wy hjir gjin nocht ha oan dy hiele polonêze. Froulju út it Noarden binne dochs wat oars. Fansels binne wy oars! Wy litte ús net sa gau ophysje, binne dochs wat nochteren en steane mei beide skonken op ’e grûn. Miskien is it ritme hjir minder moardzjend. Hjir kinst noch samar troch de efterdoar by ien yn ’e hûs stappe. Fynst hjir gelokkich noch frijwilligers dy’t wat út de wei sette wolle foar de mienskip.

It makket ús hjir neat út as oaren ús sjogge op klompen of yn deiske klean, of sûnder make-up. ‘Bad-hair-day?’, kom no even, it soe wat, se litte ús der wol om rinne. Hjir yn it Noarden komme je sa at je binne. En ik mis dy fisy yn de lanlike media.

Dêrom bin ik ek sa grutsk op dit boek. Ik ferwachtsje dat it hiel wat losmakket. Echt. Omdat it droegen wurdt troch froulju út Fryslân. En ek omdat dit boek mear seit as al dy pamflettetaal dy’t oer ús útstoart wurdt. It is tiid foar wat tsjinwicht, foar echte froulju. Echt moaie froulju, ja.
 

Echt Moai. Froulju oer moaiens en it inerlik mei teksten fan Wieke de Haan, en foto’s fan Elske Riemersma, ferskynt yn jannewaris, by útjouwerij Bornmeer. Foar it boek binne 17 froulju fan ferskate leeftiden ynterviewd, dy’t stik foar stik wat berikke hawwe yn harren libben.

Sjoch hjir foar in priuwke út it petear mei miljeukeunstner Brecht Schaafsma