Bedoin, Súd-Frankryk, 24 july1990 – Ast no by de iene lâns of by de oare lâns de Mont Ventoux beklimst, dat makket net safolle út. De tocht is swier en fol lijen. Do klimst yn ûngefear 20 kilometer fan 300 nei 2000 meter. It is ek foar in betûfte hurdfytser ûnmooglik om in tempo te bepalen. As ik in berch beklim, dan bepaal ik hoe lang ik der oer dwaan wol. Ik wit wêr’t ik oan begjin en ik hâld net fan tafallichheden. In beklimming beskôgje ik – yn neifolging fan Jan Kal – net as in ynspanning, mar as de eksakte útwurking fan in idee.
Dizze útwurking moat ta tefredenheid stimme en – as de lêzer wat bekendheid mei dit soarte ynspanning hat – dan is dat net tefolle sein. Myn ‘doeltiid’ foar de Ventoux is 1 oere 30 minuten en ik jou mysels altyd wat ‘frije tiid’, mar in beklimming moat noait te lang duorje. As ik boppe myn klokje yndruk, ha ik der 1 oere 36 minuten oer dien. Ik ha noch 4 minuten oer. Der is noch krekt genôch tiid foar in foto en dan wer fierder. Op 1 augustus beklom Jan Kal dizze berch, hy wie twadde nei syn dichtersbroer Tim Krabbé.
Sander Wackie Eijsten, myn fytsbroer, gie my foar mei 1 oere 24. Ik bin twadde.
Dêrmei is de moderne regel foar de beklimming fan de Ventoux jûn: ‘Soargje datst as earste boppe bist.’ Ek ast allinne bist: in spul sûnder ferliezers. Yn de bergen binne der net ferliezers. Yn de bergen kearst nei dysels werom en wurdt wat goed makke. Dat is regel 2, want: ‘Dyn geast is al boppe, allinne dyn lichem noch net.’ De beklimming is mar in tydlike tastân wêryn je wat ûnmoogliks, de skieding tusken lichem en geast, goedmeitsje moatte. Dyn ‘status’ is sa ûntregele datst mar better as de bliksem nei boppe gean kinst, oars bist dea. Regel 3: ‘Net do bist dyjinge, dy’t nei boppen giet, it binne dyn spieren dy’t it dogge.’ De ynspanning is sa , datst dy der gjin foarstelling fan meitsje kinst. Dan moast ek mar elke foarstelling folslein út ’e holle sette en fertrouwe op dyn ‘spiergeheugen’. Dyn hert, dyn longen, dyn spieren witte hoe’t it moat: Wêr kinst noch sokke ideeën útwurkje?
De moderne lokroppen ‘Leare wat jo wolle, leare hoe’t jo wolle, leare wêr’t jo wolle, leare wannear’t jo wolle’ kinne de minsken op nuvere plakken bringe. It hjoeddeiske ‘Open volwassen Leren’ is eins in renêssânsistysk ideaal, wêryn’t de minske (antroposintrisme), it yndividu (yndividualisme) wer sintraal stiet, wêryn minslike ûnderfiningen en refleksje (ympirisme ) mear op’ e foargrûn komme. De kursist is net langer ûndergeskikt oan it knellende rezjym fan it grutskalich ûnderwiis en de kursist kin yn eigen tempo goed yndielde modulêre stikjes kennis ynnimme, haad en sydwegen ynslaan. ‘Baas yn eigen brein’ dus. Mar, renêssânsistyke idealen begjinne mei swiere beklimmingen.
Op 26 april 1336 beklimt Francesco Petrarca tegearre mei syn broer de Mont Ventoux. Dizze beklimming is troch in protte histoarisy beskôge as in kearpunt yn de skiednis. It estetysk gesichtspunt fan wêrút Petrarca de ymposante berch beklom soe tekenjend wêze foar in begjin fan in ‘nije’ tiid, wêryn’t keunstners harren befrije soenen fan de skoallestyk en nije ûntdekkingen dwaan soenen. Petrarca docht entûsjast ferslach fan it fassinearjende lânskip, mar hellet lykwols ek ‘Augustinus’ belidenis oan.
De ûnderfining leart: der hoecht by renêssânses net altyd sprake te wêzen fan in trend-breuk mar der waard fan dy tiid ôf praat oer transformaasjes of graduele ferskowingen yn leef- en tinkklimaat. Der moat earne in begjin fan in beweging wêze, soms is der sprake fan lyktidigens.
Dat idee wurdt moai yllustrearre yn dit gedicht fan Jan Kal.
Topprestaties
Toevalligheid van de toevalligheden.
ik kocht de dichtbundel van Tim Krabbé:
Vijftien goede gedichten, en daarmee
is niets te veel gezegd; dat stemt tevreden.
mogelijk meer dan het wel en wee
hier door de dichter-wielrenner beleden,
trof mij het omslag, en met zonder reden:
exact de uitwerking van mijn idee!
op 1 augustus `71
schreef ik, nadat ik deze berg beklom:
‘dichten is fietsen op de Mont Ventoux’
ik dacht; ‘als ik in de boekhandel lig,
wil ik een kiek van deze klim er om.’
er is niets nieuws onder de zon, Poupou
Amsterdam, 22 nov. 1973
(uit: Fietsen op de Mont Ventoux, Loeb, Amstelveen, 1974)
In renêssânse is eins wat in Poulidor yn it hurdfytsen wie: de bêste, de grutste favoryt, mar in ivige twadde. Genôch krêft om earste te wurden, mar net fluch genôch. Foldwaande eigen idee mar yn it skaad fan ymposante foargongers yn de skiednis. Mar, Poulidor brocht echt aksje yn’ e wedstryd. Hy jage it tempo op. By in renêssânse wurde ek wer bergen beklommen en wurde der nije perspektiven iepene. Der wurde nije stilen (Ha, op in mountain-bike!) en stylfoarmen ûntwikkele (Hee, samar in gedicht!) mar foaral: dochst it noait allinne en it komt altyd tagelyk (Hee, wer in foto!)
(Oersetting: Baukje Stavinga)
(De auteur op it terras)