Prústich stiet er dêr yn syn swart mei wite fearrepak: de strânljip. De ranke poaten yn it skulpesân, klear om fuort te stappen. Mar dat slagget spitigergenôch net mear, want hy is kroandea. Se lêst it buordsje op de fitrine lûdop: de Kening fan de Greiden. Lieuwe, njonken har, skoddet lytsachtsjend syn keale plasse: ‘Werris mis Lys, do moatst in trime heger sjen. Dat is hjoed hjirre de wichtichste fûgel. Dêrfoar binne wy hjir kaam. Foar de eksposysje oer de skries. De grutto! De skries!! Net de strânljip. Do moatst ris wat better oplette as ik dy wat fertel.’
Fan argewaasje draait se de fitrine en har man de rêch ta. Sy hie him in snear jaan kind, no’t er har sa batsk ôfsnaut, mar wol de middei net bedjerre. Hy sjocht der altiten sa nei út om hjir hinne. Lieuwe is in echte natoerman. De eksposysje oer de skries is op 15 febrewaris úteinset en hy hat alle war dien om hjoed, in wike letter, de sneontemiddeis frij te krijen, sadat er der hinne kin. Op snein net fansels, dan moat er moarns nei tsjerke en dêrnei is de hiele sneintemiddei beset mei syn maten, dêr’t er mei klaverjasse moat en sûpe. Wat fielt se har dan faak iensum. Dat se mei him twa bern adoptearre hat, is ien ding. It grutbringen in oar, mar dat hat no de ein wol fûn: Ricardo is 24 en syn suske Luisa 22 jier âld. Eins is se no frij. Mar wat wol se mei dy frijheid? De wjukken útslaan? Op har leeftyd noch? Sy sjocht nei de opstoppe fûgels om har hinne. Dy kinne dat ek net mear. It begruttet har suver.
Lieuwe is ûndertusken fierder rûn. Hy woe nei de walfiskseal, sei er. De skeletten fan dy diersoart besjen. It is har wol goed, sy hâldt net fan dy bonkeboel. Se fielt eagen yn har rêch. Hoeden draait se har werom nei de fitrine, dêr’t de greidefûgels noch moai njonkeninoar yn it gelid stean. Der is gjin mins te sjen. De strânljip is ek net fan ’t plak kaam, mar hy sjocht har no wol strak oan mei syn reade kraaleachjes. Wit hy der fan? It soe sa mar kinne, fûgels hawwe ek taal en kinne inoar wat trochfertelle. It muoit har noch ôfgryslik.
Hoefolle piken soe dizze strânljip grutbrocht ha? Tsien, tsientallen? Hoefolle aaien hat er lein? Of is it gjin wyfke? Apart dat se alle fûgels mei ‘hy’ oansprekt. Der is in kaartsje op it glês fan de fitrine plakt mei ynformaasje oer de strânljip. Nei 1990 is de populaasje mei de helte ynkrompen. Oarsaak: temin fretten.
1990, dat wie it jier dat sy Ricardo út Bogotá, út it bernetehûs weihellen. Ricardo hie yn Kolombia ek net tefolle iten hân; hy wie trije moanne âld doe’t se him by har yn de earms leinen en noch mar acht pûn. Mar doe’t se yn syn grutte brune eagen seach, wist se dat hy it wol oprêde soe. Sa helder seach er. Wat fielde se har lokkich. Foar it earst mem. Twa jier letter mochten se syn suske ophelje. De lytsebernetiid fan har soan en dochter wie har moaiste skoft. Se sjocht harsels noch gean mei de lytse krobben op it strân fan Amelân. Wat in machtige fakânsjes ha se dêr hân. It like wol oft de simmers noait oan harren ein kamen. Alle dagen sinneskyn, baaie yn in lije see en de berntsjes boartsjend yn it waarme sân. Faak liet se har troch harren bedobje en slommere se fuort ûnder in roazige himel mei har mûtele brune ingeltsjes swevend boppe har holle, dy’t noch krekt boppe it sân útstiek.
Lieuwe wie doe noch har jonge god, in Apollo, dêr’t se op fertrouwe koe. Se wie har doe noch net bewust dat de djipgong fan Apollo by Lieuwe folslein ûntbriek. Lykas de suverens. Op It Amelân merkbiet se foar it earst syn wredens.
Der brieden strânljippen yn de dunen yn dy maaiemoanne. Der wiene ek al in soad piken. Dy rûnen hiel hurd op harren hege tinne poatsjes fan dún nei dún. Ek besochten se te fleanen. Wjukkeljend seagen se harren gean. Lytse Ricardo fûn it skitterend. Hy woe se pakke en draafde der op syn koarte dikke skonkjes efteroan. Mar de jonge fûgels wiene fierstente fluch foar him, hy koe se net krije. Lieuwe en sy sieten it wat glimkjend oan te sjen oant Ricardo fan wurgens begûn te gûlen. Sy sei tsjin Lieuwe: ‘Helje dy jonge der wei. It hat no genôch west en de fûgels moatte ek rêst ha.’
Mar dat hie Lieuwe net yn ’t sin. Hy sei: it jachtynstinkt dat der yn dy jonge sit, moat syn gerak krije; it is net foar neat in heale Yndiaan. Ik sil him helpe.’ Hy krige in stien en treau dy it lytse boike yn ’e knûst. Sy waard dêr lilk om en socht grimmitich de boel byinoar om sa hurd mooglik út de dúnpanne wei tekommen. Ynienen hearde se in skreau efter har: ‘Raak! Hy hat ien. Moatst ris sjen, Lys, hy hat ien!’ Ferheard draaide sy har om en seach in dea strânljipke yn it dúnsân lizzen. Ricardo siet der plat op it kontsje njonken. Der rûn wat bloed út de snaffel fan it fûgeltsje. It begrutte har ta de teannen út. Se besefte hiel goed dat it ek har skuld mei wie. Sy hie it jonkje noait achter de fûgels oanfleane litte moatten, dan wie dit noait bard. Mar úteinlik hie Lieuwe de stien yn Ricardo syn hantsje treaun.
It liket wol oft de strânljip har tinzen lêze kin. Op it momint dat it lytse jonkje de fûgel deade, hiene sy fan him in moardner makke. Se hiene him út Kolombia helle om him in better libben te jaan, net om him deadzjen te learen, dan hie hy dêr wol bliuwe kind.
It is krekt as wol de fûgel har dúdlik meitsje hokker kar se no einlings ris meitsje moat. Syn snaffel wiist as in reade oanwiisstok nei ‘exit’. Skrousk lûkt se de ponsjoo, dy’t se fan Ricardo krigen hat mei de krystdagen, better om har hinne. Ferline jier hie er mei syn freondinne nei Kolombia west om dêr in besite te bringen oan it bernetehûs, dêr’t er berne wie. Hy hie nei in Yndianemerk west bûten Bogotá om dêr in ponsjoo fan it suverste en sêftste wite alpacawol te keapjen dat der bestiet, har leafste winsk. It wite klaad rikt oer de knibbels. Se spriedt har earms wiid út en wjukkelet as in wylde swan nei de útgong.