– En hoe wiest yn tsjinst dan? As gewoan soldaat?
– Nee, as skerpskutter.
Ja, tocht Desiderius by himsels, lekker boppe yn in beam sitte en de ien nei de oar ûnder dy ôfknalle. Krekt as it foarteam by de polysjonele aksjes yn Yndonesië.
– Moai sa. Dat is krekt wat in opboumisje nedich is.
De skrale man lake, en de walrussnor lake mei. Doe’t se útfrege wiene, sei de man yn reinjas:
– It sit sjesa. De kondukteur hat dy sûnder kaartsje yn ‘e trein betrape en hast ek noch it rút fan it húske fernield. Dat wy kinne dy oerdrage oan de plysje. Mar wy kinne dy ek op transport sette nei Maassluis.
– Maassluis?
– Ja, dan giest it lân út en krigest in goeie legerbaan by in opboumisje. Wolst dat?
Desiderius wie gau út ‘e rie.
– Ja ik wol.
En sa wie it leafdeshoulik sletten. De man yn ‘e reinjas helle in slúf foar it ljocht en lange dy oan de kondukteur oer. Dy telle de kontanten dêryn en stuts de nachtlike byfertsjinste yn syn binnenste bûse, wylst er syn skuldgefoel ynderlik fan him ôfprate mei net goed te krijen arguminten as “it is ommers in ûnderbetelle rotbaan” en “wat dy earme Agnes en Jan oer kommen is, kin dy ek barre; de bazen binne net loyaal; wêrom soesto it wêze?” en “se litte harsels ek goed betelje, oer ús rêgen”. Ja, alsa praat de smjunt syn sûndich dwaan goed. In kondukteur mei maatskiplik ferantwurdlikheidsbesef hie Desiderius braaf oan de plysjes oerdroegen, al hied er ek de rest fan ‘e ûnbetelle nacht oan it ynfoljen fan formelieren besteegje moatten. Desiderius hie dan efter de traljes ferdwûn. Mar soks is gjin wrâldsberin. Ynstee dêrfan krige de grutte bedraaier in kâns om syn keunsten yn oare rûnten fan ús betsjoende wrâld te fertoanen.
De man yn ‘e reinjas joech Desiderius de wink om mei te kommen. Se stapten troch de gongen fan it Sintraal Stasjon, dy’t alhiel ferlitten wiene op in inkelde junk nei dy’t yn in hoekje lei te sliepen en dreamde fan in bettere wrâld.
– Neam my mar Kees.
Sei Kees dus.
– Ok Kees
Sei Desiderius, en frege.
– Dus ik kom yn tsjinst by it Nederlânske leger?
– Nee, net it Nederlânske leger.
– Hoe dan? It Ingelske?
– Nee, mar hast wolris fan it frjemdlingelegioen heard?
– Jawol, mar dat bestiet doch net mear?
– No, it is net it frjemdlingelegioen, mar it liket derop. Sjoch, it frjemdlingelegioen wie fan Frankryk. It wie foar de steat in manear om kriminelen en oar folk dat kundich wie mar net doge woe, te brûken foar projekten dêr’t gewoane minsken net foar doge. In gewoan minske dy’t soldaat wurdt mei wol allegeduerigen in traumateam by him ha. Sokken lije derûnder. At se werom komme yn ‘e maatskippij kinne se faak net mear normaal funksjonearje. Se reitsje har baan kwyt en komme yn in útkearing. Soks kostet de oerheid Jild. No’t elk minske yn ús tiid ta in yn jild te mjitten PE (prestaasje-ienheid) opwurdearre is, docht bliken dat it folle better is om kriminelen te brûken foar opboumisjes. Wy ha dy wize les leard nei Kosovo.
– Wy?
Se wiene by Kees syn auto oankommen, in lúkse Sitroën snoekebek fan bûten, mar fan binnen fan de nijste technology foarsjoen. Jo hoegden sels de autorútsjes bygelyks net omleech te draaien noch omheech. Dat gie mei in druk op de knop. Om oer de airco mar te swijen. De foarútgong wie net op te kearen, en de segeningen fan it minskdom, de troch God útferkeazen diersoarte, waarden hieltyd grutter. Foar Desiderius wie de lúkse as in waarm bad, in weromkear nei de sivilisaasje, nei syn tocht troch de plebeyske ûnderwrâld fan it iepenbier ferfier. Kees starte en se rieden fuort, wylst Kees antwurd joech op Desiderius syn fraach.
– Ja, wy. De NAVO-tûke fan it Ministearje fan Definsje. Dy jonges dy’t Kosovo meimakken wiene gewoane jonges, dy’t leauden yn alleding dêr’t gewoane minsken yn leauwe: jild, stimrjocht, bern grutbringe, demokrasy en sa. Nei Kosovo kaam de helte as wrak werom. Se kinne net mear as boarger fungearje. Se skeide, se sûpe en pilslokke, se smoke en frette poddestuollen, se hawwe ûnfeilige seks, se reitsje har baan kwyt, se bedarje yn it gekkehûs. En wa kin dat betelje? It Ministearje, dat doch al in protte kosten hat no mei dy djoere opboumisjes. Wy ha in pear fan ús wittenskippers op dit probleem set. En dy kamen sawol op basis fan psychologyske testen as op basis fan de risseltaten út de praktyk fan it frjemdlingelegioen ta de konklúzje: it persoanlikheidstype dat it meast foar soldaat geskikt is, is de kriminele geast.
– De kriminele geast?
Desiderius tocht hielendal net oan himsels as in kriminele geast. Hy koe kreatyf mei jild en minsken omgean, dat al. En hy naam wolris fan de riken en joech oan himsels, krekt as Robin Hood. En de earmen? No goed, hy hie twa earmen, in lofter en in rjochter.
– Ja, de kriminele geast. It binne kreative minsken dy’t foar harsels tinke. In protte geane de polityk yn; dêr falle se net op, al sakket der út en troch ien troch it iis. De minder diplomatike kriminelen wurde echte kriminelen. Al sokken ha nea gjin lêst fan oarlochstrauma’s en soksoarte flauwekul. Har psyche is in festing, in kastiel.
– Mar it Nederlânske leger wurdt gewoan kontroleard troch it parlemint, de parse sit der boppe op.
– Jawis, mar ik sei ommers ek datsto net yn it Nederlânske leger komst. Oare lannen rûnen tsjin itselde probleem oan. Dêrom ha wy yn NAVO-ferbân in spesjale ôfdieling yn it libben roppen, in soarte fan moderne wjergader fan it frjemdlingelegioen. It gewoane leger bestiet noch hieltyd út gewoane jonges, normale minsken, en dy krije it makliker wurk. Sa wurde se net traumatisearre, kostet it ús gjin jild. It NAVO-bataljon docht it drege wurk. En lit dit ek ris yn dy omgean: lêst yn ‘e kranten wolris dat by gefjochten mei de Taliban tritich fijanlike striders it libben litten ha, wylst by ús in inkeling licht ferwûne is, omdat er in ankel ferswikt hat. Hoe kin dat, tinkst?
– No, ik tocht jim ha better wapens.
– Moatst sizze, wy ha better wapens.
– No wy dan.
– Nee wy ha gjin better wapens. Tochtst wier dat ús gewoane soldaten, sûnder gefjochtsûnderfining, op koe tsjin ‘e Taliban, mei har frijwat moderne Russyske en Sineeske wapens? Mei har spesjale trainingskampen? Har kennis fan ‘e regio, fan it waar, fan hoe’t it lân der hinne leit? En dy’t boppedat yn har eigen lân fjochtsje? En foar har eigen lân?
– Fjochtsje wy dan net foar ús eigen lân?