JA, GOED LÊZE EN SKERP TINKE IS IN KEUNST –
HELDER SKRIUWE NAMMERS EK –
TEKSTFERKLEARRING KIN IN OPLOSSING WÊZE – MAR MISKIEN EK NET

Lit ik begjinne mei te sizzen dat ik it moai fyn dat der in reaksje kommen is op myn besprek ‘Tipeljendewei’ fan de ferskaatbondel Frozen moonlight yn myn hannen fan Josse de Haan (Ensafh, nû. 2, april 2015). Dy reaksje fan De Haan hat my wer oansetten ta it skriuwen fan in reaksje, om it ien en oar rjocht te setten.

De Haan giet yn syn reaksje in tal punten by del. Lit ik dat ek dwaan:

(0)
Hjir skriuwt De Haan dat ik tink dat hy op in eilân sit. Ik wit net wêr’t er dat weitovere hat, mar ik haw dat yn alle gefallen net skreaun. Ik haw yn myn besprek in sitaat opnommen fan De Haans sels dêr’t ik mei yllustrearje dat er him fernuveret oer minsken dy’t op in eilân sitte en fêstruske binne.

De Haan seit ek dat er gjin bûtensteander is, wylst ik dat wol bewear. Oer de kar foar it wurd bûtensteander kinne wy it yndie hawwe. Dêr hie ik mear oer sizze kinnen, om foar te kommen dat it ferkeard begrepen wurde soe. Ik soe noait ûntkenne wolle dat De Haan gjin Europeaan is dy’t belutsen is by in soad lannen, literatueren ensfh. Mei bûtensteander bedoelde ik dat De Haan geografysk sjoen net ticht op it fjoer sit. Dat makket in unike posysje. Dat woe ik beneame, mear net.

De Haan skriuwt ek dat ik de tekst út syn boek better op mysels tapasse kinnen hie, om’t ik 100 jier werom gien wêze soe mei it essay dat ik presintearre haw op it Sirkwy Sympoasium yn maart. Hoe’t er dy link leit, bliuwt foar my ek dizich.

(I)
De Haan seit dat ik in âld trúkje brûk om Teake Oppewal skjin te praten troch te sizzen dat allinne mar in mûnling sitaat fan Oppewal yn in petear mei Laurens van Krevelen net echt leauwensweardich oerkomt op papier. Ik leau bêst dat Oppewal dat sein hat, mar ik woe allinne mar sizze dat sa’n los sitaat syn redenaasje net krêft by set. Ik sis allinnich mar wat oer de argumintaasje fan De Haan en brân my fierders net oan de diskusje wat Oppewal dien hawwe soe wol of net troch de mesken kin.

(II)
Ek soe ik it spul omdraaie en de boadskipper de skuld jaan fan in sloppe stelling. It giet hjir om de stelling yn de Spiegel… dat der karakteristike aspekten oan te wizen binne dy’t gearhingje mei it feit dat it Frysk in minderheidstaal is. De Haan neamt dat yn syn boek in idoate stelling, mar útlis wurdt hast net jûn. Yn syn reaksje skriuwt er dat er dat fynt om’t dy stelling net ûnderboud wurdt yn de Spiegel…. Dêrmei jout er in antwurd op myn folgjende stikje yn myn besprek: ‘Oft De Haan de stelling idioat fynt om’t der yn de Spiegel… neat oer sein wurdt of omdat er de stelling sawysa idioat fynt, wurdt net dúdlik.’ (s. 39-40). Ik jou De Haan as boadskipper net de skuld fan de sloppe stelling, ik jou him de skuld fan de minne ûnderbouwing fan syn miening nei oan lieding fan dy stelling. Alwer wurdt my wat yn de skuon skood.

(III)
Op side 222 fan syn boek skriuwt De Haan it folgjende: ‘… en no wurde in klassiker as leafdedea en syn skriuwer homme eernstma misledige, en it modernisme ôfskaft yn de Republyk fan de Fryske letteren anno 2011 – in foarm fan opskjinjen en modern literatuerbefoarderjen, sille we mar sizze.’ Yn syn reaksje seit De Haan dat ik lês wat ik wol, om’t De Haan yn syn boek net prate soe oer it ôfskaffen fan it modernisme yn de Fryske letteren. Yn boppesteand sitaat stiet dochs echt dat De Haan dat wol docht. De Haan lêst wat er wol.

(IV)
Wêrom’t De Haan dit skriuwt, wurdt my net dúdlik. Ik sis yn myn besprek allinne mar dat De Haan fynt dat it brûken fan Telemachus syn namme yn de roman fan Bart Kingma net kin. Ik ferbyn dêr myn eigen miening net oan. Ik sinjalearje it allinnich. It liket of is er samar yn ’e wjuk sketten.

(V)
Feit is en bliuwt dat De Haan nei de oarspronklike publikaasje saken feroare hat yn syn stikken, wat syn goed rjocht is, fansels. In lytse ferantwurding soe dan lykwols op syn plak wêze.
En wer docht De Haan wêr’t er my fan beskuldiget: net goed lêze. Hy skriuwt dit: ‘Oare saken oangeande it besprek dêr’t kritykleas achter de literatuerbefoarderer en Frou De Jong oanhobbele wurdt lit ik lizze, omdat Reitsma net de kant fan de skriuwers kiest – net objektyf lêst – mar dy fan de ynstitútsklerken, waans ideeën bekend binne – jo meie fan him boeken skansearje en sinsurearje, eksperimintele poëzy negearje en skriuwers skoffearje.’
Ik wit net wat foar tekstferklearring dêr tapast wurdt, mar dit haw ik noait skreaun. It iennichste dat ik yn myn besprek doch, ik sis it nochris, is krityk leverje op de wize fan argumintearjen fan De Haan. Ik foarmje gjin miening oer it ûnderwerp fan De Haan syn krityk. Ik hobbelje dus net achter de literatuerbefoarder en Frou De Jong oan en boppedat giet er wol ferhipt linich mei myn wurden om at er beweart dat jo fan my boeken skansearje en sinsurearje, eksperimintele poëzy en skriuwers skoffearje meie. Dat makket De Haan der fan, nei net goed lêzen en net skerp tinken.

Ik woe dochs even de saken rjochtsette dy’t my ûnterjochte yn de skuon skood binne. Mar fierders is it moai dat der reaksje komt op jins wurk.