“Ik ha mear as oait it libben leaf.”

Eppie Dam is berne op 5 maart 1953 op in pleatske yn De Pomp. Hy die de oplieding ta ûnderwizer en wurke earst op in skoalle op Urk en fan 1991-2009 yn Balk. Hy wennet no yn Sleat en stiet net mear foar de klasse. Eppie Dam is bekend as skriuwer fan gedichten, ferhalen, berneboeken, kollums en besprekken. Hy hat inkelde jierren redakteur west fan it literêr tydskrift Trotwaer. Fierder skriuwt er eigentiidske kantates en liturgyen, yn gearwurking mei komponisten as Hindrik van der Meer, Jan de Jong en Gerben van der Veen. Eppie Dam debutearre yn 1978 mei de dichtbondel Mei de jierren en de ferhalebondel Strie oerdwers. Fiif jier letter ferskynde de dichtbondel Tusken juster en jûn. Yn de jierren dêrnei kamen noch in protte bondels fan him út. Tegearre mei Margryt Poortstra makke er de bondel Boulân (1985). Nei syn ferhaledebút yn 1978 kamen der noch twa ferhalebondels út: De ûnderste stien (1982) en It burd fan Fidel Castro (1995). Foar de Stichting It Fryske Boek skreau er yn 1989 it boekewikegeskink, de novelle De tomaat. Eppie Dam krige trije kear de Rely Jorritsmapriis foar in ferhaal: yn 1973 foar ‘In apel fan ljocht’, yn 1975 foar ‘Bijke’ en yn 2015 foar ‘Monolooch út it pakhûs’. Dam skreau tal fan berneboeken. Syn earste Fryske berneboek Spinaazje mei spikers kaam yn 1986 út. Yn 1998 ferskynde ûnder de titel Wurd foar Wurd in oersetting troch Dam fan de bernebibel Woord voor Woord fan Karel Eykman. Yn it wurk fan Dam is sport en benammen it fuotbaljen in wichtich tema. Yn 2001 ferskynde it boek Foppe. Portret fan in bysûnder gewoan minske, oer fuotbaltrainer Foppe de Haan. Foar ferskate Fryske blêden hat Dam kollums skreaun oer sport, mar letter ek oer oare ûnderwerpen lykas taal, literatuer, ûnderwiis en natuer. 65 fan dy kollums binne bondele yn it boek Damstikken (1997). Mei de dichtbondel Fallend ljocht (2014) wie Eppie Dam nominearre foar de Gysbert Japicxpriis. Hy wie dat fjouwer jier dêrfoar ek al mei de bondel Mem sjoch boi (2012). Yntusken is bekend dat er him de winner fan de Gysbert Japicxpriis 2017 neame mei foar Fallend Ljocht. Yn jannewaris 2017 kaam de bondel De aap foar de bokkewein út. En in pear moanne dêrnei ferskynde it boek Tsjilp! 25 fûgelgedichten foar grutte en lytse protters, mei linoleumfiken fan Lienke Boot.

Alderearst lokwinske mei it winnen fan de Gysbert! De útslach is no al bekendmakke, mar soe eins pas by de útrikking op 14 oktober bekend wurde. Jim ha as nominearren tsjin dy gong fan saken protestearre by de deputearre.
‘Tankewol, ik bin der tige mei fergulde. Persoanlik fyn ik dat je sa’n priis net winne, mar krije. Winne dochst ast oan in wedstryd meidien hast, bygelyks by de Rely Jorritsmapriis. Mar goed, it wie fansels in ûnsillich idee om de winner – ik brûk it wurd dan dochs mar – pas op de dei sels bekend te meitsjen. Dat heart net by in priis mei dizze statuer. Fierder sit der gewoan in praktise kant oan. No wurdt de man of de frou dy’t yn it middelpunt stiet yn ’e gelegenheid steld om syn minsken út te nûgjen. Dy wenje soms fier fuort, of se stean fier fan it Frysk en de literatuer ôf. As se witte foar wa’t se komme, wolle se der wol in reis oan weagje. Faak is it foar in skriuwer dochs in kroan op syn of har wurk. Teminsten, sa sjoch ik der sels tsjin oan.’

Wy hâlde dit fraachpetear oer de mail, yn ferbân mei dyn sykte, de sykte fan Huntington. Wannear hat de sykte him by dy iepenbiere? Hoe beynfloedet de sykte dyn deistich bestean? En hoe giet it no mei dy?
‘Ik ha yn 2007 genetys ûndersyk dwaan litten yn Grins en dêr kaam út dat ik de sykte krije soe, it wie in kâns fan fyftich persint. Fan dy tiid ôf gean ik ien kear yn ’t jier nei it UMCG om by te praten, fragen te beäntwurdzjen en lêstige proefkes te dwaan. Myn neurolooch giet derfan út dat de sykte yn 2010 aktyf wurden is. In eksakt momint is net oan te jaan, it is in gliidzjende skaal. En ja, de skaal glidet fierder. Ik stuiterje tsjin doarren oan, ha muoite mei iten en drinken, smyt dingen om, tink bytiden traach en kom soms min út ’e wurden. In printeboekje foarlêze oan in pakesizzer kin my samar opbrekke noch foar’t ik op ’e helte bin. Rinnen, fytsen en autoriden gean net mear automatys, skuonfiterje moat ik oer neitinke, stofsûgje wurdt in ramp en itensiede op twa pitten is ûnmooglik. Ik mis koördinaasje, ritme en sûplesse. Alles is yngewikkeld en fret enerzjy.’

De sykte wjerhâldt dy der net fan om te skriuwen. De lêste jierren ferskynden Fallend ljocht, De aap foar de bokkewein en Tsjilp! En dan skreaust ek noch poëzybesprekken foar de Ljouwerter Krante.
‘Dy besprekken bin ik yntusken mei opholden. Jannewaris 2017 ha ik in punt set achter de Nederlânse resinsjes, yn juny ek achter de Fryske. Ik ha it sân jier mei wille dien, mar it kaam der úteinlik te bot op oan. Ik die op ’t lêst in wike oer in bondel, dan witst wol dat it net mear wurket. It gie ek hieltyd mear te’n koste fan myn skriuwen. It hat Elske Kampen west dy’t my derop wiisde: resinsearje kin in oar ek dwaan, do allinnich kinst rêde mei dyn eigen wurk.’

Yn 2014 ferskynde dyn mânske bondel Fallend ljocht. Dat boek hast no de Gysbert Japicxpriis foar krigen. Wat kinst fertelle oer de yndieling fan de bondel?
‘De bondel telt fjouwer skiften. It earste, ‘Griis gebiet’, giet oer myn sykte en hoe’t ik my derta ferhâld. Foaral wêr’t ik bang foar bin, want hear H. wie foar my doe noch in grutte ûnbekende. Myn grutste eangst wie dat ik noait wer skriuwe koe en ik ha werklik miend dat dit myn lêste bondel west hie. It twadde skift, ‘Fallend ljocht’, beskriuwt de teloargong fan de tsjerke en it leauwen. Ik sjoch der in ôfspegeling yn fan myn eigen achterútgean, al hat de titel fan de bondel foar my ek dúdlik de betsjutting fan ljocht dat ús temjitte falt. Yn it tredde skift, “De reis, it doek”, stean ik stil by skilderijen, portretten en libbens fan minsken. It is in rige fol ôfskie en gemis, mei as lêste it lange gedicht ‘Slotgebed’. Dêryn ûndersykje ik, om te begjinnen by de dei dat ik doopt waard, myn ferhâlding ta God. It fjirde skift binne oersettingen út Theologisch traktaat fan de Poalse dichter Czeslaw Miłosz.’

Wat hasto mei Miłosz?
‘Ik ha de Nederlânse blomlêzing Gedichten, besoarge troch Gerard Rasch, faker as ien kear lêzen. Ik hâld fan Miłosz syn styl, syn taalmacht, de ideeërykdom en it belutsen wêzen by de tiid. Yn de blomlêzing is Theologisch traktaat net opnommen, dat is letter as aparte útjefte ferskynd. Ik wie dalik grepen troch it earlike selsûndersyk fan de dichter yn relaasje ta syn leauwen. Miłosz sprekt him oeral oer út, leaut de iene dei al, de oare dei net, en is him tige bewust fan de ûnmooglikheid om leauwen en literatuer ûnder deselde neamer te bringen. Wat er yntusken al docht: mei twa fuotten yn ien hoas, mar mei beide stevich op ’e grûn. Sûnder syn traktaat hie ik ‘Slotgebed’ net skriuwe kind.’

Kinst wat fertelle oer ‘Slotgebed’? En oer de walnút yn it sitaat fan de ûnbekende Siena Cnossen dat derboppe stiet?
‘Siena Cnosssen is dûmny en geastlik fersoarger yn ferpleechhûs Ielannen yn Snits. Ik ken har net persoanlik, mar ik kaam har sitaat ergens tsjin en wist dalik dat ik it ha moast. Ik wol it graach, oerset yn it Frysk, hielendal sitearje: “De wâlnút falt yn twa helten útinoar. Ik krij se foarsichtich út ’e dop en se bliuwe hiel. Se sjogge der prachtich út. It binne krekt twa helten fan ’e harsens.” As oait in dûmny leafdefol sprutsen hat dan is it hjir, ik krige der triennen fan yn ’e eagen. De walnút stiet foar my foar dingen dy’t twaliddich en ferskuorrend binne – sjoch Miłosz – en likegoed in ienheid foarmje. Ik woe earst in plaatsje fan it brein foar op Fallend ljocht ha, út in medys hânboek en dan in bytsje stylearre. Mar de walnút makket it algemiener en tagelyk draachliker. Myn libbenspartner Lienke Boot hat de pintekening makke, myn dochter Ankemarije die de foarmjouwing fan it omslach. Doe’t Fallend ljocht útkaam, sieten Lienke en ik tegearre ûnder in mânske walnút yn Drempt, fakânsje hâldend yn in hûske dat oait in bargestâl west hie. It wie yn deselde wike dat flecht MH17 ferûngelokke, nei’t letter bliken die: delhelle waard, de trageedzje dy’t al ús partikuliere problemen relativearre. De oare deis ha wy dêrwei Fallend ljocht oer de post nei freonen en famylje stjoerd. Hoe navrant wie de titel doe.’

De titel Fallend ljocht en ek de toan fan de fersen ha wat mankelyks. Hat dat te krijen mei dyn libbenshâlding? Hoe’tst mei dyn sykte omgiest?
‘Ik ha al sein dat de titel foar my ek in positive kant hat. Yn de fersen út it twadde skift falt geregeld sinneljocht troch âlde tsjerkeruten hinne. Persoanlik beskôgje ik de slotrigel fan it kwatryn ‘Hantumhuzen’ as in kearnrigel, as wie it in motto wurden: “Hoe smeller it rút, hoe breder it ljocht”. Want dat hat wol myn ûnderfining west mei Huntington: ik moat maksimaal iepenstean foar alles dat my tafalt, oars rêd ik it net op mei dizze sykte. Huntington stiet bekend om depressiviteit. Dêr ha ik altyd wol oanlis foar hân, mar ik kin it der no gewoan net by ha, sa ienfâldich is it. Mar do hast gelyk, de fersen ha wat mankelyks, bytiden wat bitters, al ha ik dan noch wol oare bondels skreaun. Mar foar my is poëzy allinnich oannimlik as in dichter utering jout oan wat him dwaande hâldt, wat him sear docht, alles wat er meisleept oan bagaazje. Dy kin er net samar neist him dellizze. It weaget noait lichter op ’e skouders, mar it is wol makliker te tillen as er wit wat der yn syn rêchtas sit. Dêr is yn myn gefal de poëzy foar: nachts bring ik de pine ûnder wurden, om te soargjen dat ik him ha kin en oerdei yn steat bin om te laitsjen.’

Do bist tsjerklik grutbrocht en hast lieten en liturgyen skreaun. Wat betsjut it leauwen no foar dy?
‘Noch hieltyd wat it altyd foar my betsjutten hat, hoewol’t ik my yn 2010 útskriuwe litten ha. It kristlik boadskip – teminsten, yn myn opfetting – is yn wêzen helder: do sjochst op nimmen del, do sjochst by nimmen op, do stiest kritys yn de maatskippij en draachst soarch foar alles wat libbet. Dy feitlik humanistise geloofsbelidenis hâld ik der al fyftich jier op nei en dat sil ek net mear feroarje. Mar de tsjerke is meigeand, sâltleas en fatsoenlik wurden. It is regresje en restauraasje wat de klok slacht. Oait wie rintmasterkip in begrip om út te dragen, no slaan binnen de tsjerkemuorren ideeën fan it konservatyfste CDA oait, de VVD en sels de PVV foar master op. It kristendom stiet fier fan syn nammejouwer ôf, sûnder dat it de folgelingen pleaget. Wy waarden yn ús jeugd warskôge foar “wereldgelijkvormigheid”, in wurd fan Paulus. No binne wy it sels.’

Yn 2017 ferskynde Tsjilp! en hasto gearwurke mei Lienke Boot. Hoe binne jim mei-inoar yn ’e kunde kommen en hoe is de gearwurking ferrûn? En hoe wie de gearwurking mei dyn dochter Ankemarije?
‘Ik wenje yn Sleat mei Lienke ûnder ien dak, mar dat is in oar ferhaal. Yn 2013 mocht ik foar Tresoar in bondel gearstalle mei de moaiste Fryske fûgelpoëzy troch de iuwen hinne. Ik koe Lienke doe al, mei har tekentalint, en ha har by de útjouwer foardroegen doe’t dy immen socht om de bondel te yllustrearjen. Lienke hat wat dingen sjen litten en se wiene by Tresoar dalik oertsjûge. It binne tweintich fynmazige pintekeningen wurden, dy’t der mei foar soarge ha dat de twatûzen eksimplaren rillegau útferkocht wiene. Letter makken wy tegearre Tsjilp!: myn fûgelgedichten foar bern, diskear mei mearkleurige linoleumfiken fan har. Ek dat boek hat syn wei fûn nei de lêzer: nei de earste oplaach fan tûzen eksimplaren is in twadde printing ferskynd. Ankemarije hat hjir net allinnich it omslach by makke, lykas by Fallend ljocht, mar ek soarge foar it smaakfolle binnenwurk. Soms kloppet in boek oan alle kanten en dat is hjir it gefal. It wie moai om it proses fan tichtby mei te meitsjen, al hat it tusken Lienke en my in pear kear tongere. Ik wit al gau wat ik fan dingen fyn en bin frij direkt yn myn kommentaar, wylst Lienke noait wend west hie om it te krijen. Uteinlik hat it projekt goed west foar ús alle trije, sawol kreatyf as persoanlik. Foar my wie it noflik dat de lyntsjes koart wiene en dat we de tiid nimme koene om te oerlizzen. Dat sjochst oan it boek werom.’

Dêrfoar wie yn 2017 al De aap foar de bokkewein ferskynd, in poëtysk tablo fan barrens yn it jier 2016. It einiget lykwols op 10 novimber yn Balk. Is dêr in reden foar? Wêrom wurdt de perioade dêrnei net beskreaun?
‘Wy woene de bondel yn jannewaris 2017 ferskine litte, sa ticht mooglik by it jier dat ik bedichtsje. Myn deadline wie dêrom 1 novimber. Mar tsien dagen letter ferstoar Johan Huisman, de bekende Balkster blommist, kreative gondelbouwer en beminlik minske. Ik makke it gedicht foar Symona en de beide bern, dy’t ik oait yn ’e klasse hân ha, mar ik woe it noch graach mei ha yn ’e bondel. Ik fyn it hielendal net slim om it jier earder ôf te brekken. It jout oan dat dingen noait kompleet binne, samar ôfsnijd wurde, sa’t ek minsken yn ien klap wei wêze kinne, wat we kear op kear sjoen ha yn 2016. Troch it jier net ôf te meitsjen, is it krekt as besette ús de siken noch. Of we hâlde se noch even yn.’

Is der in spesifyk foarfal út de bondel datst neame wolst, dat foar dy hiel essinsjeel west hat?
‘Ik soe út piëteit alle oanslaggen neame moatte en derom tinke dat ik net ien ferjit. Of de Midsimmerjûn oan de Idzegeaster Poel, doe’t wy byinoar wiene om de poëzy fan it libben heech te hâlden en krekt dêrfoar Jo Cox fermoarde wie om har ideeën. Mar wat de measte yndruk op my makke hat, is ús kuier troch spûkstêd Doel, ûnder de reek fan twa kearnsintrales, doe’t Lienke en ik yn Seelân op fakânsje wiene. Yn Doel sit alles tichtspikere. De huzen ha gjin ruten, glês leit op ’e strjitten en do sjochst der gjin libbene siel. Sels in strjitrôt soe der ferdwale. Mar der stiet noch al in tsjerke, mei in plakkaat op ’e doar, foar as ien doopt wurde wol of begroeven. Oan it stek fan it tsjerkhôf hinget in buordsje: bern meie dêr net boartsje. Ik ha my derfoar wachte om yn it gedicht de link te lizzen, mar ik seach oerienkomsten mei de teloargong fan ús leefklimaat, it fernielen fan natuer, it ôfbrokkeljen fan demokrasyen en minskerjochten. Spûksted Doel wie spûkstêd Ierde.’

Hast it besprek fan Roman Jaworski fan dyn bondel op Fers2 lêzen?  Kinst dy dêryn fine?
‘Dat besprek ha ik lêzen. Ik kin my deryn fine omdat ik de achtergrûn fan Roman ken. Ut syn stringe geloofsetyk wei mei er net oardielje oer minsken, dêrom koe er myn bondel net resinsearje nei de letter. Hy neamt it sels in lêzersympresje, en ik moat sizze dat dy libbet as in hert. Roman hat in protte gefoel foar byldzjende keunst en letterkunde, sawol proaza as poëzy. Hy is trochkrûpt yn ’e wrâldliteratuer en kin him uterje yn alle talen, as in Poalse Klaas Bruinsma. Ik ha him oait – mei de deaden op it tsjerkhôf yn ’e rêch – út Fallend ljocht it fers ‘Wetsens’ foarlêzen. Hy wennet dêr yn ’e bedelte fan ’e terp en hat oant foar koart de webside fan ’e tsjerke beheare. Ik ha fan him heard dat er yn 2017 alle gedichten út ’e Bokkkewein op datum weromlêst, wat ik hiel bysûnder fyn, en ik sjoch him derfoar oan dat er it oan 10 novimber ta folhâldt.’

Yn De aap foar de bokkewein beskriuwst dyn twadde taal, it Pompsters (earste taal: embryonaalsk). Yn 1988 hast in bondel mei fersen yn it Pompsters útjûn, De Pomp. Wat is it Pompsters foar taal?
‘Do neamst it teminsten noch in taal, de measten fine it in dialekt. Sa stiet it ek as ûndertitel op it omslach: “Gedichtn yn ut Pompster dialekt”. Ik ha der by de útjouwer noait beswier tsjin makke: taal of dialekt, dat is foar my itselde. As it Pompsters in dialekt is, dan ek it Nederlâns en it Ingels. Ik bin gjin wittenskipper, mar dêrom wit ik noch wol hoe’t dingen sitte en hoe’t it by minsken wurket. Ein 2016 naam Hans Bennis ôfskie as direkteur fan it Meertens Instituut en sei er yn deiblêd Trouw: “Wij taalkundigen weten: elk dialect is een taal, en elke taal een dialect. Zo’n statusverandering is alleen een stempel waarmee je de andere dialecten minderwaardig maakt. Ieder mens spreekt zijn dialect.” Dêr wie alles mei sein.’

Do hast skoalmaster west op Urk. Hoe foldie it om it yn dat plak te wêzen?
‘Ik ha der noait wenne, mar der mear as sechstjin jier foar de klasse stien, wêrfan de earste fyftjin mei in protte nocht. Op it lêst wie it útwurke. Der wiene grutte ferskillen tusken myn opfettingen en dy fan it fiskersdoarp, mar ik ha altyd sjen litten wa’t ik wie. Op myn earste skoaldei oait stapte ik it lokaal yn mei de broekspipen yn ’e learskes yn pleats fan netsjes deroerhinne. Dyselde wike hie ik spul mei in bessien, in beppe, dy’t my tabiet op ’e gong: “Ik bin niet bange vor joe.” Wêrnei’t ik triljend op ’e fuotten sei: “En ik niet vor joe.” Dat gie it heale doarp oer. Krekt as wie it doe foar altyd klear en hoegde ik letter net mear út te lizzen wêrom’t ik, as iennige fan de hûndert ûnderwizers, noait oranje droech op Keninginnedei. Urk hat myn rare dingen akseptearre, en ik dy fan Urk. Ik ha my noait yn bochten wûn: Karel Eykman en Joanne Klink leine iepen op it buro – moderne teology, in folslein oare wrâld – mar ik leau dat de Urkers de oare kant út seagen of stikem in eachje tichtknypt ha. Ik wie dêr fan natuere thús. Op ’e Pomp praat noch mar in hantsjefol Pompsters, op Urk noch altyd 90 persint Urkers. Dêrom ha ik it dêr sa lang folholden, ik hâld fan minsken dy’t eigensinnich en fêsthâldend binne.’

Do hast ek in protte berneboeken skreaun. Yn in fraachpetear yn it tydskrift Impuls yn 1989 hast sein datst yn dyn berneboeken wol in bepaalde moraal oerbringe wolst. Tinkst dêr noch sa oer?
‘Net op dy manier. Ik leau ek net dat ik my útdrukt ha yn termen fan oerbringe wolle, en oars hat myn formulearjen ûnsoarchfâldich west. Mar do seachst it al by Miłosz: skriuwers nimme altyd har achtergrûn mei, ek al wolle se der hast omhinne en ynwindich ûnderwei. En dan wie hij noch in yntelliginte dichter dy’t yn tûzen taalbochten koe om der ûnderút te kommen. In ienfâldige berneboekeskriuwer kin him net ferskûlje. Nee, ik ha foar bern noait braaf of belearend skreaun, mar it wie oan alles te fernimmen wêr’t ik foar stie. Moraal kin gefaarlik wêze, mar it hawwen fan in idee is net op foarhân ferkeard. Allinnich, do moatst it ymplisyt en suver ûnder wurden bringe.’

Bist op it stuit mei nij wurk dwaande? Kinst dêr al wat oer sizze?
‘Begjin septimber 2017 is Koproer útkommen, in twatalige kar út de gedichten nei de iuwwiksel. Yn jannewaris 2018 jou ik mei byldzjend keunstner Gijs Dragt de bondel ienkennich lânskip / eenkennig landschap yn it ljocht, yn opdracht fan Tresoar. Mei Gijs bin ik yn ’e kunde kommen doe’t er yn 2008 de keunstsinnige fotobylden levere – allegear makke yn Ljouwert – foar myn bondel mei oersettingen út de Jiddise poëzy. Diskear hat er hiel Fryslân troch west om lânskipseleminten fêst te lizzen, passend by myn 19 gedichten mei titels as ‘terp’, ‘dobbe’ en ‘waad’. Fierder bin ik wer ferhalen oan it skriuwen, mar ik wit net oft ik dat trochset – wa hat der ferlet fan? Dan kin ik myn tiid miskien better brûke om in seleksje te meitsjen út alle oersettingen dy’t der lizze fan dichters út de wrâldliteratuer: W.B. Yeats, Les Murray, Joseph Brodsky, Antjie Krog en de minder bekende Patrick Kavanagh. Nee, ek dêr sit net ien op te wachtsjen, mar ik ha der sels wol doel by.’

En dan binne der ek noch dingen fan dy ûnderweis dy’t troch oaren útfierd wurde.
‘It hâldt net op. Yn septimber gie muzykteater Elk Sines yn premjêre, in stik oer de ferneamde herberchmem Tjerkje Huitema, better bekend as Tjerkje fan ’e Klieuw. Folkert Sijbrandij hat it prachtige skript skreaun, iksels die de lietteksten en Sytse Broersma makke de sprekkende muzyk. Klaasje Postma spilet Tjerkje en it is de rol fan har libben. Yn 2018 sil by de kapelle fan Haskerdiken Dodo fan Haska útfierd wurde, in iepenloftopera oer de geastlike dy’t yn ’e 13e iuw de Haskerlannen oandie om fan dy kontreien wat te meitsjen. Ik ha it libretto skreaun, Gerben van der Veen soarge foar de komposysjes. Utsein ien of twa profesjonele rollen, wurde de personaazjes fertolke troch bewenners fan de streek, wat it ekstra bysûnder makket. Hiel resint krige ik it berjocht dat yn april 2018 myn ferfrysking fan Die Schöpfung fan Haydn útfierd wurde sil troch Con Amore Musica, in koar ûnder lieding fan dyselde Gerben van der Veen. It projekt is al tsien jier ûnderweis, en earlik sein hie ik der net mear op rekkene dat it trochgean soe. It orizjineel hat in grutte ynstrumintele besetting mei fol orkest, en dan keart de wâl fan it jild al gau it skip fan moai betochte plannen. Gelokkich hat Gerben in kreative geast en is er boppedat in muzikale sneuper. Hy kaam yn ’e literatuer in ferzy tsjin foar lyts ynstrumintarium, net skrikke, allinnich mei piano en harmoanium. Dêr kin Die Schöpfung blykber mei ta. Foar my klinkt it no al magys: dy âlde en yntime psalmpomp – sa’t it grifformearde traapoargel fan hûs út like leaf as ûnearbiedich neamd waard – yn kombinaasje mei de piano fan de wrâld, letter brûkt foar jazz, mei al syn dissonanten. Ik kin der net omhinne: krekt dizze beide ynstruminten sizze wa’t ik bin. Gerben en ik binne der beide tige entûsjast oer en sjogge út nei de fertolking fan wat aanst De Skepping hite mei, dat masterwurk fan Haydn.’

Dan is der noch in masterwurk dêr’tst wat mei dien hast, sa wit ik ûndertusken. En ek dat sil útfierd wurde.
‘Ja, de datums lizze fêst. Op 17 en 18 novimber 2018 komt der, op muzyk fan Jan de Jong, in Fryske útfiering fan de Wijzangen fan Tagore, de earste Yndiase winner fan in Nobelpriis. Hy krige him yn 1913 foar dyselde Wijzangen, wat safolle sizze wol as wijde sangen, hillige lieten. Mar se binne net allinnich hillich, it hiele minskebestean sit deryn. It is in lofsang op it libben, tagelyk in oanklacht tsjin fanatisme en ferkearde frommens, in syktocht nei it wêzen fan de minske, en úteinlik neat minder as in rekwiem. Ik ha myn bewurke, behoarlik ynkoarte ferzy net ‘Wijsangen’ neamd, mar as titel meijûn: Omdat ik dit libben leafha. It binne wurden fan Tagore sels: “Omdat ik dit libben leafha, wit ik dat ik de dea net minder leafha sil.” Dat binne al teksten dy’t der net om lige, mar hy bringt se as dichter noch helte tichterby: “It bern begjint te gûlen as de mem it fan it rjochterboarst ôfhellet, en dalik dêrnei fynt it treast oan it linkerboarst.” Libben en dea as de beide boarsten dy’t in mem om bar it drinkende bern taskikt, hoe liiflik en treastfol wolst de werklikheid ha, hoe wiis de dichter dy’t it iene mei it oare fersoenet. Ik bin bliid mei myn titel en ha der bewust foar keazen. Omdat ik dit libben leafha – as ik dat adagium oant de dei fan hjoed net persoanlik ûnderskreaun en ûnderfûn hie, wie Tagore my net opfallen en hie er my noait wat sein. Hy die dat al, en sa yngeand dat ik it net by syn eigen algemiene titel litte woe. Ik ha mear as oait it libben leaf.’