Gjin better wapen tsjin ferjitnis as in monumint yn moarmer, mar tombes binne út ’e tiid en in prealgrêf rûkt nei lang fergiene adel. Net ien wit wa’t ik bin en dy’t myn namme kenne, wenje oan myn strjitte yn in doarp fan neat of it meast beskieden stedsje fan de alve. Dêr ha se my stean sjoen yn it finster fan har blauwe enveloppen, op ’e wite sluven fan har kryst- en jierdeikaarten, en kwattelen my jierliks del op ’e earste side fan wer in nije bûsaginda. Mar papier ferliest terrein, wat ik, fjildhear, festinggelearde en útfiner fan myn eigen mortier, al iuwen earder die.
Yn marbre rouge en marbre gry, foar it each yn ingelachtich gips, lis ik op ’e side op myn sarkofaach: langút, yn fol ornaat, mei ûnder my it slachfjild, de findels en kanonnen; myn hân ûnder de holle sinlik tsjin ’e krolderige lokken. Ut ’e fierte sjoen bin ik in nimf mei minsklike proporsjes, ûnfrijwillich froulik yn myn hâlding, en sa’t ik weidream yn arkadys lânskip, útdaagjend en begearlik foar it manne-each. Ik, baron, oanklaaid as militêr mar neaken as in minske, kin my der net tsjin beskermje. Sels it witten dat ik iiskâld bin, keart gjin tel de blikken en har ferhoalen yntinsje.
Ferivige yn myn poaze fan it paradyslike, ha ik trijehûndert jier de tiid hân om te prakkesearjen. Myn mortier, ik kin it net ûntstride, is in skeakel yn ’e skiednis fan it wapenreau: fan de hammer fan Tubal Kaïn, it swurd fan Goliat, de slinger fan David, oant en mei Maurits syn musket, de molotovcocktail en de kalasjnikov. Ik ha te folle pragmatikus west om hjoed de filosoof of preker út te hingjen, mar freegje my ôf wat wy dermei ferdigenen en oft de gammele frede dy’t it opsmiet, it geweld en de deaden wurdich west hat.
Oerdei lis ik der leaflik by yn myn Vaste Burchtkerk, holpen troch it godlik ljocht dat troch de hege ruten falt, de skyn ophâldend foar it hantsjefol toeristen dat my oer it gongpaad yn ’e mjitte rint. Se tinke dat ik fier fuort bin en mei myn lauwerkrânsen yn gedachten fredich rêst. Mar al hoe blank fan bûten, achter myn eachslid kleurje de fjilden swart en stêden read. Itselde swart en read as dat fan myn mortier, tagelyk de kleuren fan de drukinkt op ’e titelside fan myn boek, standertwurk oer nije festingbou ‘op een natte of lage horisont’.
Fersterking en ferdigening fan de lege lannen ha ik as myn opdracht sjoen. It besoarge my de iene titel nei de oare: luitenant fan de ynfantery, generaal fan de artillery, ingenieur-generaal fan de fortifikaasje. Oerdei kin ik derom laitsje, al myn rangen breed útmetten op dy klassike titelside, en hoewol’t se yn Frânse fertaling noch foarnamer klonken, ha ik der neat mei bedijd. Sa gau’t hjir de skaden op it gongpaad falle, of de iensume swarte nacht syn wjukken oer Wikel slacht, reitsje ik yn mineur: ûnmachtich om in gefoel fan nutteleazens te parearjen by alles wat ik earder sjoen ha as oprjochte striid.
Myn Coehoornmortier hat bekend stien om syn effektive fjoerkracht. Behalve deadlik sekuer, wie er maklik te ferpleatsen; it makke him populêr bûten de grinzen dy’t wy sels ferdigenen. Iuwen lyn ha ik de eagen tichtdien, iuwenlang dêrnei de eagen sletten holden; letter binne se my iepengien en wist ik dat it granaten fan eigen makkelij west ha dy’t ús kant út kamen: de fijân sloech mei deselde wapens werom. Net earder seach ik yn myn ûnbedoarne steat it bloed sa swart, de hoarizon sa read, noait helderder de waansin fan geweld. Ik wit dat ik gjin hert ha, mar dêrom bin ik net fan stien.
Foto: Edwin de Groot