Dizze winter hat al sân deaden foar my brocht en dan hat it Koronafirus noch net iens del west. Wol twa kear in grutte blieding ûnder it skedeldak en in útsiedde leverkanker. Ien fan de minsken hat himsels tekoart dien en de oare trije ha fan dwaan mei te folle drank: twa kear in maachblieding en ien kear in deadlik iensidich ûngemak. Miskien alletrije ek te klassifisearjen ûnder it kopke ‘jinsels tekoart dwaan’, mar dan de slowmotionferzy. De deaden fariearje yn leeftiid fan fjouwerenfjirtich oant achtentachtich. Guon stiene tichterby, guon wienen fierderfuort, guon wiene beropsmjittige kunde, guon privee en ien siet dêr tuskenyn. Dat is dan ek gelyk de deade dy’t my it meast dwaande hâldt. De oaren ha ik oer gûld of formulieren oer ynfold of allebeide en dêrnei koe ik wer fierder, mar it ferstjerren fan Margo wol my mar net mei rêst litte.
Guon soene sizze dat se knettergek wie. En ja, net elkenien praat mei de tillevyzje, de radio en de krante en heart dy dan ek noch werompraten. Net elkenien drinkt dwars troch de medikaasje hinne dy’t bedoeld is om jo net drinke te litten en is leaver deasiik as sûnder bier. Net elkenien is like âld as ik mar folslein oan de ferkearde kant fan it buro bedarre. Mar Margo al.
Dat buro stie oars al in moai oantal jierren net mear tusken ús. Mear as tsien jier lyn hie ik har yn de ôfkickklinyk moete. En blykber wie der doch wat goeds hingjen bleaun fan ús petearen, by har en by my, want doe’t se my goed twa-en-in-heal jier lyn opbelle, midden yn in kongres, wist ik dalik wa’t se wie. En sy ek wa’t ik wie, want se hie har bêst dien om my te finen bûten de gaadlike paden fan de helpferliening om. Se hie it ferbruid. By elkenien. By har famylje, by de geastlike sûnenssoarch, by de ferslavingshelpferliening, by har leafste en de hânfol minsken dy’t se fierder noch hie. Se woe help fan my, mar mear noch hâldfêst. Dat fielde frijwat benaud foar my. Ik woe har net falle litte, der wie ommers nimmen en se wie wol deechlik help nedich – dy rûzjes koe se neat oan dwaan yn myn optyk, kamen troch wa’t se wurden wie yn it libben. Lykwols wiene har problemen te grut foar my as persoan, as terapeut en mei de ynstelling dêr’t ik wurkje as dokter woe se neat te krijen hawwe. Se woe net dat ik fuortgie en eins woe ik ek net fuort. Dat die ik ek net, ik stimulearre har om nei de húsdokter, gebietsteam, maatskiplike helpferliening, wa dan ek. Se joech my de kâns te oefenjen mei myn skuldgefoel dat nearne op sloech. Se stie der op my te beteljen foar myn stipe. In lyts bedrachje, dat se nei twa moannen ek net mear opbringe koe of woe, mar doe hie se wol alwer wat lyntsjes lein nei gewoane help. Yn ruil bleau ik fan har in sawat deistige rein fan appkes en mails krijen. Fol links nei melangoalyske lietsjes. Fol flarden fan har ferskuord libben. Fol agresje en moardsucht nei har ferslaafde eks dy’t har húsrie holden hie. Sa bot gong it der om wei, dat ik my wolris ôffrege oft se him wier wat oandwaan soe, ik nei de plysje moast. Mar se die nea wat – ja ien kear hat se de boargemaster útskolden, omdat dy har ek net holp en dêr hat se foar foarkomme moatten. Wurkstraf en begrip fan de rjochter krige se. Betiden antwurde ik. Betiden ek net. Dat fûn se net slim. As se har aai mar eefkes kwyt koe.
Wêrom holden we inoar sa beet? In frou dy’t help nea echt fertroude en in frou dy’t fan helpferlienen har libben makke hie mar bûten it wurk eins flink ferlet hie fan wat oars? Dat oars wie it, tink. Want neist gek en dronken wie Margo in fantastysk frommes. Se woe in boek skriuwe. Oer wa’t se wie foardat op har sechtjinde har libben dûbeltearde. Se woe gedichten skriuwe oer de sêfte deliriums dy’t se betiden hie, mar net oer de stienhurde psychoazes. Se begong der oan, oant de kompjûter wer in fêstrinner krige en se my fermakke mei ferhalen oer hoe’t se in buorjonge of in âlde kennis sa fier krige om him wer oan te slingerjen. Margo tocht dat de hiele wrâld har net mocht, mar tusken de swartgalligens en it fjoerspuien troch wiene der dochs altyd minsken dy’t it noch wol sitten seagen mei har: in kreatyf terapeute, de buorjonge, in maatskiplik wurker, in âldboatflechtling, in muoike op jierren, de buertplysjeman…
Yn de einleaze brij fan ûnbegryplikens blikkere hjir en dêr hast altyd noch wol in fonkje grinsleaze meiminsklikens en dat holp grif. Ek by my. Twa kear ha we inoar yn it echt sjoen, bôlenuchter, kofje dronken yn ’e stêd. De earste kear gie it oer har moaimeitsje wollen mei make-up, oant se seach hoe beroerd myn fel der oan ta wie troch in hûdkwaal: ‘do ek net hè?’ De oare kears wie in reinerige tiisdeitejûn yn novimber en we wiene de lêste gasten fan De koperen Tún. Flak foar it ôfrekkenjen seagen we in mûs draven. ‘Wat sille we dwaan? Gewoan rinne litte en neat sizze?’ Se knikte en lake.
‘Datsto dat doarst!’ sei se doe’t we ûnder it ôfdakje noch eefkes skûlen foar de rein. Ik helle de skouders op en fûn har in ein dapperder as mysels. Se seach my ynkringend oan. Frege wat my yn’e frede besiele om fan myn hert in oar syn moardkûle te meitsjen, yn it wurk en ek noch dêrbûten. Se wist dat se wurdslaat makke en skamme har dêr foar, mar ik begriep presiis wat se bedoelde. Se fûn dat ik skriuwe moast en ik skreau net mear en dat wist se.
We makken plannen foar nochris kofje. Begjin dit jier. Mar sa fier is it net kommen. Nei seis jannewaris waard it stil op de app. ‘Ik kin net sliepe,’ wie it lêste berjocht. It foel my net dalik op mei al dy oare deaden en de gewoane drokte. Se hie wol faker ris in pear dagen stil west. Mar doe waarden de dagen in wike. En langer. Eins hie ik de advertinsjeside op it ynternet net iens mear nedich om it te witten.