A.

‘Eefkes oan it fiskjen?’
Oerbuorman, hy ropt it oer de feart hinne.
‘Jawis wat oars,’ rop ik werom, ‘eefkes sjen oft se ek bite wolle.’

Myn oare ik begjint op slach te stokeljen.
‘Jawis wat oars,’ baut er my lekskoaiend nei, ‘jawis wat oars, der sit in man mei in angel yn ’e hân op in klapstuoltsje by de feart te sjen nei in dobber dy’t yn it wetter driuwt. Ra, ra wat docht dy man? Dochs gjin ûnnoazelsma wol, dy fint oan ’e oare kant fan it wetter. Lit him no gau yn syn eigen sop gearsiede of jou him in snuter: ‘Fiskje? No nee, ik lit myn wjírm eefkes swimme.’

Myn oare ik, de oare kant fan mysels! Meastal yn ’e opposysje, benammen de lêste tiid. Earder wie er der ek wol, mar noait net sa twingend. ‘Wêrom no sa?’ wienen syn biedwurden. Freegjende wurden, goed bedoeld grif, mar antwurd jaan? No nee, ik die wol myn eigen sin. De lêste tiid lykwols is alles oars. Hy ek, mear fergjend, mear op antwurden út. Ik en myn oare ik, earder folle mear in ienheid, ek al wie it ien fan baasspiler en spiler dy’t baasspylje liet, mar dochs. En dan samar gjin ienheid mear, mar mear in iggewearjend duo. Sa fan: bin ik fan doel út it byinoar garre ark fan myn foarbye eintsje libben de stikjes op te dollen dy’t brûkber wêze kinne yn it eintsje libben dat noch foar my leit, seit hy: ‘Dien is dien, foarby is foarby, fuort mei de brot.’ Betink ik dat ik yn myn no, yn tsjinstelling ta myn doe, wol wat mear omtinken jaan mei oan myn buorlju, docht hy alle war om my yn mysels werom te triuwen. Haw ik twivel, hy is wis, wol ik yn goedens, hy is dwars en ferkeard, wol ik oer myn ôffredings hinne stappe, hy heget se op mei stikeltried. En ek al docht er him soms foar as in aardige, meitinkende, probleemoplossende broer, ik fertrou him net: hy hat de gek mei my. Hy is de swarte fan myn witens, de liger fan myn earlikens, de nepert fan myn royalens, de fundamintalist fan myn frijtinken. As ik flot fan ’e pot bin, hinget hy yn ’e kont. Dat makket my ûnwis, bang soms: as ik sa mei mysels omtyskje, wa is dan wa? Binne wy soms ferruilber? Ha wy kameleontyske mooglikheden om fan kleur te ferwikseljen, fan persoan? Hawar, as hy my as pispeal brûkt, haw ik it rjocht om werom te migen.

‘Mar hy bedoelt it net ferkeard, ús buorman, krekt oarsom.’
‘Lit him dan oarsom dwaan.’
‘Hy wol gewoan in praatsje meitsje.’
‘Lit him dan gewoan prate.’
‘Syn wize om kontakt te meitsjen.’
‘Healwize manier.’
‘Hy hat belangstelling foar de minsken om him hinne.’
‘O ja? Hy ken dy ommers amper.Wit er wêrst bliid om bist en wêrst fertriet fan hast? Ik neam foar de fûst wei mar wat op. Wit er wat dy ynteressearret en wat net? Wêrst dy drok om makkest en wêr net om? Wit er hokker boeken ast lêst, hokker kranten, hokker t.v. programma’s ast nei sjochst? Wit er de klups dêrst lid fan bist, de ferieningen dy’t dy as donateur yn ’e boeken ha? Wit er watst lekker fynst en wat net? Wêrst dy poerlilk om makkest en wêrst dy in stiselbult om lakest? Wit er … no ja gean samar troch.’
‘Wa wit wol er dat allegearre wol fan my te witten komme, jout er my sa de kâns om it him te fertellen.’
‘En do?’
‘Ik wol him ek in kâns jaan.’
‘Oars taaldest net nei him.’
‘No al.’
‘Samar ynienen?’
‘Nee, net samar.’
Ik rin yn ’e Hema en ynienen tink ik: ferrek dat is him. It mantsje fan ’e tegels. Hielendal wis bin ik net. 20 jier lyn ha ’k him foar it lêst sjoen. Mar deselde hâlding, op ’e selde manier de kop wat skean. Ik wurd der ûnrêstich fan. It is krekt of moat ik wat, mar wát moat ik. Hy stiet by de snobberij en rint dan nei de tsiis. Ik derefter oan. Ik gean njonken him stean, sjoch him fansiden oan. No, tink ik, of it wurdt foargoed noait. 20 jier tebek wiest te kloaterich. No net trochpakke soe kloaterich yn ’t kwadraat wêze.
‘Binne jo net dy man …’
Hy sjocht my oan. Ynienen twivelje ik. Dy eachopslach. Mar ik kin net mear werom.
‘… dy man dy’t altyd by de bushalte by de brêge stie, mei dy seildoeken tas?’
Hy sjocht my nochris oan, draait him heal om, as wol er fuortrinne sûnder azem te jaan. Dan betinkt er him blykber.
‘Ik ha gjin seildoeken tas, ek noait hân. Ik stean noait by in bushalte by in brêge, ek noait stien. Jo hâlde my foar in oaren. Goeie.’

‘Wat wolsto ynienen mei dy Hema-man? Ik snap der gjin kloaten fan, mar ik sil besykje de kloaten derút te fiskjen. 20 jier lyn hast ien wat oandien. Dêr sitst no noch mei. Yn ’e Hema tinkst him te sjen en hopest de kâns te krijen om it goed te meitsjen. Sokssawat soe it wêze kinne.’
‘Sokssawat is it. Lykwols, hy wie it net. En niiskrekt betocht ik ynienen: mei ús buorman moat it net deselde kant útgean.’
‘Do praatst yn riedsels.’
‘Maklik op te lossen: as ik mei ús buorman net fierder kom as wat ja-kes en nee-kes, wat och-hea-kes en no-sa-kes, sille wy noait better meielkoar yn ’e kunde komme.’
‘Moat dat dan? Dy man komt ommers ek net fierder as it freegjen nei de bekende wei. Stiest yn ’e tún mei in skeppe yn ’e hân, ropt er: ‘Eefkes oan it túnkjen?’ Ynstee datst him ôfbekkest: ‘Túnkje? No nee, ik bin eefkes oan it skatgraven!’, ropst ynienen sabeare sosjaal werom: ‘Jawis wat oars, de tún moat syn gerak ek ha no?’
‘Sabeare sosjaal?’
‘Wolsto echt witte wêr’t er mei dwaande is, wat er tinkt, wêr’t er oer fantasearret?’
‘Dat ha ’k dy dochs al sein. Ik wol him in kâns jaan en dêrmei mysels. Miskien woe ik it earder net witte, mar no is it oars.’
‘Man, tink om dyn eigen saken. Dêr hast mear as genôch oan.’
‘Dat fynsto. Dat wit ik no sa stadichoan wol en dat hoechst net hieltyd wer sa dúdlik te etalearjen.’
‘En wat stiet der by dy yn ’e etalaazje? Skynhilligens! Samar ynienen hingest de sosjale Pytjanklaas út. Ien grutte komeedzje.’
‘Lakest oars net.’
‘O nee? Harkje mar: ha ha. En fierders lis ik my del by de realiteit.’
‘De noflikste wei.’
‘Oare wegen rinne dea of fierder yn fantasije. Stomp rinne op dyn buorlju, dêr sil it op útdraaie, of ferdwale yn fantasije, yn fantasije belibje watst rjocht foar de raap net belibje doarst.’
‘En dêr kin ik no gjin tou oan fêstknoopje.’
‘Dat eintsje tou sil ik dy noch wol ris jaan. Mar no net: soest dysels dermei opknoopje kinne.’
‘Do net?’
‘Nee, want ik hâld mysels net foar de gek. Ik hear net by de sabeare sosjale Pytjanklazen. Ik tyskje net yn mysels om. Ik sykje net om stikjes fan mysels. Ik nim mysels sa’t ik bin. Ik bewarje bygelyks gjin skuondoaze mei de brieven fan myn earste pipermuntsjeferkearing.’

Lieve M,
Ik heb die ene brief van jou nog niet aan R. laten lezen, maar
ik doe het wel hoor, zondag, al protesteer je nog zo hard. Ik
vind het een keurige brief, waarin hem alles even precies wordt
verteld. Dat van ons schrijven heb ik hem nog niet verteld, dat
wil ik zondag ook doen. Zo nu heb ik even een punt achter R.
gezet, tot er zich weer nieuwe moeilijkheden voordoen. Dan kan
ik jou weer vragen wat ik moet doen, als het tenminste mag.
Antje is weer beter (mijn oudste zus). Die verwachtte een babytje,
maar dat is niet doorgegeaan. Bertha (de middelste) heeft weer
een nieuwe vriend gehad, maar of hij terug komt weet ik nog niet.
En ik? Ik heb er een nieuwe vriend bij. (Ik ken hem nog niet hoor)
Ik krijg steeds de groeten van hem en ik heb ook een foto kunnen
krijgen, maar die heb ik ongezien geweigerd. Wat had jij gedaan?
Mij leek dit de beste oplossing.
Zeg, je hebt laatst foto’s laten zien, maar mag ik misschien een
foto van je waar je alleen op staat en waar je sprekend op lijkt (en
die jezelf wel wilt missen?)
Hebben jullie ook al weer zoveel proefwerken? Wij wel en hoe.
Ik stop nu, ik wil mijn nieuwe rok nog maken, want we gaan een
zondag dansen.
Dus tot schrijfs en hoogstwaarschijnlijk nog eens
Tot Ziens.
W.
(Denk je nog wel eens aan de vakantie? Heb je wel op de achterkant van
de brief gekeken?)

‘Tsien krúskes op ’e efterkant, bewyskes fan in pipermuntsjeferkearing neffens dy.’
‘Sei ik dat?’
‘Do hast der de gek mei.’
‘O, earnstige saak! No dan, earnstich antwurd: dat briefke mankearret neat oan, mar oan it bewarjen derfan al.’
‘It is in stikje fan mysels. In stikje dat ik noch haw. En it ferhaal dat derby heart is der noch út te heljen, in ferhaal dêr’t ik mysels wer yn weromfine kin.’
‘Dus dat is it. Do bist dysels kwyt. En do tinkst dysels werom te finen yn in skuondoaze mei brieven fan wit ik hoe lang lyn. Ik woe dy wizer ha. Dat minske, dy W., is no oer de sechtich!’
‘It giet my net om it minske fan no, mar om it famke fan doe. In fakânsjeleafde op Skylge. Sy wie sechtjin, ik hast achttjin. Ofgryslik fereale wienen wy. Mar ja, sy hie al ferkearing. Ik ha noch in hiel skoft mei har skreaun. Dat hat se him ynearsten net ferteld. Ek al stiet yn dat brief dat se it dwaan sil, se hat it net dien, is derfoar omlizzen gien. Folle letter, wol in jier letter, hat se it pas ferteld. Op in stuit is alles opholden.’
‘Kin it dy no noch wat skele?’
‘Ja.’
‘Yn ’e leave frede man, it is mear as fjirtich jier lyn. Witst wêr’t se bedarre is, wat se docht of dien hat? Nee! Is se mei dy R. troud, hat se bern, is se al beppe? Witst net. Soe se dyn brieven ek bewarre ha? Grif net. Wa wit hat se wol in oerhaal hân, sit se yn in ynvalidekarke, lit se de flibe út ’e mûlshoeken weirinne. Wa wit libbet se wol net iens mear. Do witst neat fan har. Smyt dy brot dochs fuort, de brieven, de tinzen, dan bist derfan ôf.’
‘Ik soe in stikje fan mysels fuortsmite.’
‘In ûnnoazel stikje fan hiel lang lyn. Do libbest no!’
‘En no bin ik mei no oan. Ik freegje my ôf wat ik fan doe oerholden haw. Ik haw in soad bewarre, in hiel soad, mar it leit der mar wat hinne, yn doaskes, yn laadsjes, yn fantasijkes faaks. De ferhalen dy’t derby hearre sil ik wer foar ’t ljocht helje moatte, oars haw ik aanst neat mear te fertellen. Ik sil yn myn doe omnoaskje moatte en yn myn no moat ik omwrotte om wier en net wier útinoar te heljen, om weardefol en weardeleas te skieden. Mei de weardefolle stikjes sil ik mysels wer yninoar sette moatte om in te fernearen skielk mei op te bouwen. Net dwaan sil net te kearen betsjutte dat ik troch oaren yninoar set wurd, troch dy bygelyks en dan haw ik hielendal neat mear te fertellen.’
‘Bist net bang dat al dy byinoar fandele stikjes in bom wurde sille, in fragmintaasjebom ûnder dyn takomst? En dat, as dy bom barst, hy útinoar spatte sil yn ’e selde fragminten as dêr’t er fan makke is? Ast it oerlibbest, bist wer krekt like fier, werom by dyn Hema-mantsje.’
‘Krekt, en dat hat syn gerak noch net hân.’

(De roman ‘Yn ’t wylde wei’ fan Meindert Bylsma ferskynt yn ’e rin fan febrewaris; it is de lêste útjefte fan de Koperative Utjowerij)