Mei it pakje fan Bol.com yn ’e hannen rint er it hiem fan it hoekhûs op. Hy docht dit wurk no al sa lang, mar alle kearen is er wach op de mooglikheid dat earne ûnferwachte út it strewelleguod in hûn oandraven komt. Hy hat gjin hekel oan bisten, mar op bisten kinst nea alhiel oan, hat er fan thús út leard. Alle kearen tinkt er der efter oan dat minsken helte ûnbetrouberder binne. Benammen yn dizze nuvere tiden.
De situaasje doocht net hielendal, om’t er skoan wit dat frou M. Feenstra fan de Leeststrjitte nûmer 49 yn Waadwâld gjin hûn hat om’t dizze rûte al tsien jier lang syn fêste rûntsje is. Om’t de lêzer sa fuort in goede typearring fan de haadpersoan Postma hat, bliuwt it (foarearst) stean.

Foar’t er op ’e skille drukt, kontrolearret er oft it mûlkapke goed sit en lûkt de silikoane mofkes noch strakker oan. Minsken komme al net folle mear yn boekwinkels, dat kinne hja by de post skoan fernimme, mar no hawwe de minsken domwei gjin kar mear om’t de measte fysike winkels de doar ta dien hawwe. Op de sosjale media binne al plaatsjes en memes te finen fan skriuwers en oare lju út it boekefak dat om harren de stillizzing, sa’t er de lockdown neamt, net langernôch duorje kin, want minsken lêze mear as ea. De pest fan Albert Camus hat de safolste nije printinge krigen, der is gjin minske yn Nederlân dy’t dat boek noch net lêzen hat. Der is sels in twadde printinge yn it Frysk ferskynd, dat mei wol yn ’e krante. Dat is dan ek yn ’e krante kommen, want de Ljouwerter Krante en it Frysk Deiblêd sieten beide sa bot te springen om wat oars te melden as oer de koroanakrisis dat hja sels Frysk literêr nijs mar wat graach opnamen.

Hy drukt noch in kear op ’e skille. Dat hoecht oars mar komselden. It swit rint him yn ’e plakkerige mofkes. It kin wêze dat de bewenner op it húske sit of troch in tillefoantsje it skelle lûd net heard hat. Hy wol safolle mooglik alternativen betinke, hy wol net tinke oan it feit dat de bewenster net thús is. Ek dan kin it wêze dat it om eat ûnskuldichs giet sa as dat sy nei de supermerk is. Dêr hoecht er gjin prakkesaasjes mear oan smoarch te meitsjen. Hy moat der nammentlik melding fan meitsje.

It slimste fynt er as minsken net iepen dogge en er it dan besykje moat by de buorlju. Dat fûn er foar de koroanakrisis al in krym, mar no wurdt it hast ûndraachlik. Hy kin himsels wol foar de kop slaan dat er nea trochsetten hat om oar wurk te finen. ‘Wattan?’ is de earste fraach dy’t daliks yn him opkomt. Op dy fraach hat er nea in befredigjend andert jaan kinnen, dat fierder is syn tinken sadwaande net gien. No is er bliid dat er überhaupt wurk hat, want hoefolle minsken sitte no net wurkleas thús? Héárre alteast wurkleas thús te sitten. Dat jildt blykber net foar de bewenster fan de Leeststrjitte 49 te Waadwâld. Hy hat wylst al trije kear drukt, dat hy moat no in oantekening meitsje op it apparaat dêr’t er oars fan frou M. Feenstra in krabbeltsje op krigen hie.

No hienen wy it krekt wol oer de buorlju en syn hekel deroan om dêr hinne, mar dat wie mear in karakterbeskriuwing as dat it op ’e werklikheid fan tapassing wie. Hy mei nammentlik net nei de buorlju ta, hy moat it moarn wer besykje om sa nei te gean oft de bewenner dan wol thús is. Dat binne de nije oarders. Nee, ynstruksjes, sei de baas. Ynstruksjes om te helpen dit freeslik firus te bestriden. Hy neamt it likegoed oarders. Oarders om stiloan de macht te gripen en de frijheid fan ’e minsken fierder te beheinen. Dit giet net allinnich te fier, hy is bang dat dit ek nei de koroanakrisis trochgean sil. It is him te maklik oplein, sûnder oerlis. It sit him jit it measte dwers dat it folts der neat fan ôfwit. Guon fan syn kollega’s fûnen it suver spannend, it wurd ‘spion’ foel in kearmannich. Krisissen wienen der om helden te kweken, dat gewoane boargerlju boppe de midsmjitte tild waarden. It wie no harren tiid om te shinen. Hy krige der in ûnbestimd gefoel by. Net iens om dy anglisismen, mar om’t in âlde oantins yn him boppekaam. Eartiids hie er sjoen hoe’t Pyt, Johan en Klaas Freark yninoar huften. Hy rûn der tafallich del. Pyt, Johan en Klaas hienen him geweken nommen en him yndruid dat er him de bek hâlde moast of se soenen him oars op ’e bek slaan. Botte taalryk hienen se net west, mar dúdlik nammerste mear. It nuvere gefoel yn syn ûnderbúk is itselde as doe, mei it grutste ferskil dat er no krekt ál ferklikke moat.

‘Hoi!’
Hy heart har sa gau net, om’t er foaroer stiet en troch de sluven yn syn stjoertas giet om te sjen nei hokker hûs oft er no moat.
‘Hoi!’ ropt se fannijs. Net lûder, mar se is wol tichterby kommen.
‘Goeie.’
‘Goeie! Hienen jo al by my oan ’e doar west, of moatte jo dêr noch hinne?’
In fleurich frommeske stiet foar him mei reade wangen as hat se krekt draafd. Se is fan it typyske slach dat men altiten yn ferhalen oantreft. Té moai foar de protagonist, mar dochs wit de lêzer daliks dat er har nei in soad tûkelteammen oan ’e ein dochs kriget.
Hy kin himsels wol foar de kop slaan dat er net in tel langer wachte hat by de doar fan frou M. Feenstra, dan hie er har net melden.
‘Nee. Ja. Ik bedoel dat ik al by jo west haw.’
‘O, mar dan hawwe jo dus 1984 foar my! Of hawwe jo al by de buorlju west?’
‘Nee. Ja. Ik bedoel dat ik it pakketsje noch haw, ik haw net by de buorlju west.’
Se laket en stekt in hân út. Se seit der krekt net ‘jou op dan’ by.
Sa’t hja as in filmstjer laket, glimket hy skiepeftich werom.
‘Ik haw jo krabbeltsje al efkes nedich.’

It feit dat syn kollega’s harren samar ompraten litten hawwe, sit him minder dwers as it feit dat soks samar fan hegerhân bepaald wurdt. Hy begrypt net dat nimmen ynsjocht dat dit in skynmaatregel is. Hy fielt him in einzelgänger. De plysje kin dochs hanthavenje op strjitte, om te sjen oft minsken harren wol hâlde oan de nije regels, dat hja binnendoar bliuwe moatte, dat as hja al boadskipje moatte, dat allinnich dwaan moatte ensafuorthinne. Dat hja as postrinners en pakketsjebesoargers kontrolearje moatte oft minsken wol yn ’e hûs bliuwe, is in maatregel dy’t igge noch seame roait. Harren is net ferteld wat der mei de minsken bart, dêr’t hja in krúske by sette. Krije dy de plysje op harren dak nei trije krúskes? Of fuortdaliks al by in earste melding? Kriget frou M. Feenstra fan de Leeststrjitte 49 te Waadwâld mei oare wurden twa plysjemannen (grif in typyske good and bad cop foar it smeudige ferhaal), wylst se oars net dien hie as nei de Poiesz om boadskippen? Moat se dat bewize? Moat se it bontsje oerhandigje? Hy hat gjin idee hoefier’t it giet en dat is teffens de reden dat er in bloedpesthekel hat oan ’e nije oarders. Ynstruksjes. Hy wit domwei net hokfoar mooglike skea oft er immen sa oandocht, en dan hat er ek noch fan dy ûnnoazele kollega’s dy’t miene dat hja in soarte fan James Bond anno 2020 binne.

Hy kriget dat bliere antlit fan frou M. Feenstra mar net út ’e kop wei. Syn fierdere rûntsje makket er op ’e automatyske piloat ôf, mar hy moat himsels in pear kear tasprekke as er him krekt op ’e tiid bewust is fan in flater, dy’t er op it punt stiet te meitsjen. Fansels sille se har troch syn tadwaan net ophingje, mar hy hie dochs gewoan moarn of eventueel oan ’e ein fan syn loopke weromkomme kinnen om te sjen oft hja wer thús wêze soe. Dan hie er in skjinner gewisse hân. Aldergelokst wurde hja noch net kontrolearre oft hja wol of net harren nije oarders útfiere. Alteast net dat er wit. Hoe maklik is it om him tsjin de oarder te fersetten? Hy kin gewoan it pakket wer yn ’e fytstas triuwe en syn rûntsje ôfmeitsje. Moarn wer oanbelje, pakketsje ôfleverje en klear. Hy bliid, frou M. Feenstra noch blider. Plysjemannen hoege har net apart te ûnderfreegjen. Plysjemannen bliid. De oerheid tinkt dat de Nederlânske befolking him netsjes oan ’e stillizzing hâldt. Koart kriemd, elkenien bliid.

‘As ik it net tocht hie.’
Der steane de oare deis twa plysjemannen by frou M. Feenstra oan ’e doar. As se no mar net wer stomtafallich om boadskippen fuort is.
Wylst er dat tinkt, sjocht er har oan ’e sydkant fan it hoekhûs fuortslûpen. Hy moat de oanstriid ûnderdrukke om net drekst efter har oan te gean. Dat soe opfalle. Oerdreaun gewoan docht er krekt as sortearret er de post en realisearret er him dat er in kefert fergetten hat en werom de oare strjitte yn moat. Sadree’t er út it sicht fan ’e plysjes is, set er syn folle gewicht op ’e trapers en sjocht in swym fan har in paadsje yn dûken. It paadsje is mar fjouwer tegels breed, syn jierrenlange ûnderfining docht lykwols fertuten, want hy kin de fyts der skoan trochhinne koerse, ek mei de swiere posttassen.
‘Wachtsje!’
Sûnder om te sjen begjint se hurder te draven.
Se mient fansels dat ik de plysje bin, tinkt er.
‘Ik bin it, de postrinner.’
Hy beseft dat it nochal kloatich klinke moat dat in brieverinner har ta hohâlden moannet.
As yn in film – of as yn dit ferhaal – stroffelet se oer in losse tegel en falt langút oer de grûn.
Hy kin krekt op ’e tiid remje en springt fan ’e fyts ôf dy’t yn syn sa’n steechje net ommiterje kin.
‘Kom, dû moatst hjirwei.’
‘Ja, dat wie ik fan doel, ja.’
‘Se sykje dy.’
‘Foar in protagonist seist in soad foar de hân lizzende dingen.’
Dat andert hie er net ferwachte, mar hy lit him net kenne.
‘Dat is foar de lêzers, om gjin misferstân te hawwen oer de earnst fan de situaasje.’
‘Okee.’
‘Kom mei my mei.’
‘Wêrom soe ’k dat dwaaan?’
‘Om’tst oars net feilich bist.’
‘Ik sil nei myn suster ta, dy wennet oan ’e oare kant fan it doarp.’
‘Dêr sille se as earste sykje.’
It moat sa wêze dat men yn nuversoartige situaasjes ynienen helder fan geast is, want hy wit oars net wêr’t er dy wiisheid wei hat. Is it dan dochs sa wat syn kollega’s beweare, dat men einlings de gelegenheid hat om boppe it midsmjittige út te stigen?
‘Hoe bedoelst?’
‘No, dat is famylje, dêr sille se grif as earste op ôfgean.’
‘Wêr wennesto dan?’
‘Wy hawwe gjin tiid om langer te praten.’
‘Ik kin dochs net samar mei in wyldfrjemd meigean.’
‘Bist gjin tolve mear, dochs? Boppedat bin ik gjin wyldfrjemd, mar dyn post en op it stuit dyn rêder yn need.’
‘Op in wyt hynder, sekers. Wy sitte net yn in mearke.’
‘Nee, mar wol yn in surrealistysk ferhaal.’
‘Sis mar gerêst fan nachtmerje.’
‘Net oerdriuwe. Spring efterop myn wite hynst, ik bedoel myn wite fyts, dan ryd ik dy nei hûs ta.’
‘Is dat in subtile, eroatyske fingerwizing?’
‘Dat lit ik oan ’e lêzer oer. Hawar, pankoekje no net langer om, kom op!’
Se sit krekt op ’e tiid op it pakjedrager fan de wite fyts, want se hearre in sirene gûlen.

‘Moatst net nei de rommel sjen.’
‘Is dat eat watst tsjin al dyn ûntfierde jongfammen seiste?’
‘Nee, dat moat ik sizze om oan ’e lêzers kenber te meitsjen dat ik in sleauwe frijgesel bin of dat hja tinke dat it eins wol tige oprêden is, mar ik sa ûnwis bin om’t ik net faak froulju oer de flier haw, dat ik my dochs ferûntskuldigje en dan hoopje dat de jongfaam yn kwestje seit dat it krekt foar in man allinnich tige oprêden en himmel is.’
‘Hoe soest dan sjoen wurde wolle troch de lêzers?’
‘Wit ik net.’ Op ’e nij is er ferbûke troch in reaksje dy’t er net oankommen sjoen hie. Dit hâldt it wol spannend, tinkt er. ‘Ik tink eins in bytsje fan beide, de wierheid leit – hoe’tst it ek besjochst – dochs it faakst yn ’e midden.’
Se knikt en freget dan oft se sitten gean mei.
‘Ja, fansels.’
Frou M. Feenstra giet alhiel neffens syn ferwachting yn in hoekje fan ’e bank sitten. De stoel is dúdlikernôch it plak dêr’t hy it measte sit, dat dêr ploft er del.
‘Woest wat drinke, trouwens?’ Sagau’t er sitten gien is, stiet er alwer oerein om de galante gasthear te spyljen.
‘Lekker, pilske.’
‘Ik haw ek wol wyn of oars wat. Moatst net tinke dat ik dat net haw.’
‘Do bist dochs wol ûnwisser as datst de lêzer tinke litte wolst, of net? Of hiest wollen dat dyn tsjinspylster mear klasse hân hie as dat se graach in kâld kletske drinkt nei in hektyske hjitfolging mei in eksellinte escape om dêrnei ûntfierd te wurden?’
Hy wol har in rabbelemint jaan oer har ûnnedich brûken fan in anglisisme as er him realisearret dat se dat om ’e alliteraasje die, al hie er sels ‘net ûnaardige ûntsnapping’ brûkt. Nettsjinsteande moat er tajaan dat soks dochs eatwat truttich klinkt. Dêrom seit er gau: ‘Ik skyt derop wat de lêzer tinkt, wêr’t ik net op skyt is datstû it steefêst in ûntfiering neamst, want sa sit it hielendal net …’
‘… Hoe sit it dan wol, hen?’
‘Ast my no net ûnderbrekst, dan sil ’k it dy sizze.’
Hy wachtet efkes, mar se ûnderbrekt him net wer. Dat falt him net ôf. De gong soe oars ek út it ferhaal reitsje, fansels.
‘Ik haw dy net ûntfierd, ik haw dy rêden.’
‘Wêrom tinkst dat soks nedich wie?’
‘Dat leit behoarlik foar de hân. Dû wiest ûnderweis nei dyn suster. It plak dêr’t de plysje dy as earste sykje soe. Mar dat part hawwe wy al ferhakstûke. Wat ik sizze woe, is dat ik dy rêde woe, om’t it troch myn tadwaan is dat se by dy op ’e stoepe stienen.’
De ferbjustering op har antlit is net spile.
‘Ja.’ Hy wurdt earnstich en moat in tel neitinke hoe’t er dit it dúdlikst útlizze kin. ‘Kin ik dy yn betrouwen nimme?’
‘Dat hast al dien troch my te ûntfieren. Te rêden, bedoel ik.’
‘It sit sa …’ Yn in koarte en heldere útiensetting dêr’t de lêzer al fan op ’e hichte is en dus hjir net jitris werhelle hoecht te wurden – sels net foar de minder bejeftige (of ôflate) lêzer, want dy kin eventueel op ’e nij begjinne mei it ferhaal – ferklearret er frou M. Feenstra hoe’t it komt dat de plysje by har op ’e stoepe stie.
De oprjochte ferbjustering is no groeid ta folsleine feralteraasje.
Yn in oarsoartich ferhaal hie hja no ferteld dat se op in oare wize de wet oertrêden hie – lit ús sizze it ien en oar stellen – mar dit ferhaal is dêr te earnstich foar en te bot basearre op ’e realiteit om der sa maklik ôf te kommen. Boppedat is sa’n soarte fan ein fierstente ûnbefredigjend foar de trochsneed lêzer.
‘Do wolst sizze dat jimme as postrinners troch it regear ynsetten binne om de befolking yn Nederlân te kontrolearjen?’
‘In bettere synopsis soest net boppe it ferhaal sette kinne.’
‘Mar dat is dochs by de rotten om ’t ôf. Ik bedoel, dat giet dochs wol wat fier om oannimlik te wêzen.’
‘Fynst? Doch de eagen iepen foar wat der bart yn ’e wrâld, soe ’k sizze.’
‘Sorry, ik bedoel, nim my net kwea ôf, mar no bist wat al te útlizzerich dwaande, soks leit der te tsjok op, dat slokke de lêzers net.’
‘Hast folslein gelyk. Wy hawwe bûtendat genôch praten, der moat wer faasje yn ’t ferhaal komme. Der moat wat barre.’

‘Postma! Wy witte dat jo thús binne! Doch dy doar iepen.’
‘Nee, ik bin net thús!’
Frou M. Feenstra sjocht him ûnleauwich oan fan hoe kinst no sa stom wêze.
‘Nim my net kwea ôf, dat is myn automatyske reaksje by soks.’
‘Jawis, krekt as stiet de plysje alle dagen by dy oan ’e doar.’
Dêr hie se in punt dêr’t er neat tsjinyn bringe koe. Al koe er sizze dat alle ferhalen humor befetsje moatte. It wie lykwols net it momint om in nije diskusje oan te gean.
‘Kom, wy naaie troch de efterdoar út.’
Foar’t se wat sizze sil, set se de kiel iepen en jit it heale fleske bier nei binnen. De lêzer hat no wol yn ’e gaten dat sy net samar it kreaze famke is mei allinnich mar njoggens op it gymnasium mar dat se sa’n wyldenien is dy’t by Bernlef oer de taap kroep.
‘Tinkst net dat se ek net by de efterdoar steane? Se sille net sa dom wêze om dy flater foar in twadde kear te meitsjen.’
‘Soe it net?’
‘Wit net, do bist de protagonist, do soest it witte moatte.’
‘Ik tink dat se wol sa dom binne, boppedat soenen wy dan no ynsletten wêze en soe it ferhaal dien wêze.’
‘It ferhaal moat dochs in kear dien wêze.’
‘Dat is sa …’
‘Lykwols,’ falt se him wer yn ’e rede, ‘kin it ferhaal likegoed trochgean as wy oppakt wurde, yn ’e finzenis komme, mar earst noch foltere en ûnderfrege wurde.’
‘Dat is sa. Dan soenen wy as in soarte fan frijheidsstriders, wat sis ik, as in soarte fan martelders te’n ûnder gean. De parse kriget der lucht fan en bringt de hiele saak foar ’t deiljocht. Wy wurde fan martelders wiere helden. De moraal fan it ferhaal is dan dat in totalitêr rezjym net stânhâldt tsjin de wierheid en de frijheid fan it yndividu. Of sokssawat.’
‘Wol moai dochs.’
‘Hast gelyk.’
Op dat momint hearre se yn stereo dat de foar- en efterdoar kreakjend belies jouwe.

Tenei mear.