It Liet fan ús Hear

Bhagavad Gita

It Boek fan ’e Yoga

Ynlieding

Koe Skermer in wykmannich ferlyn yn in kolumn op ENSAFH skriuwe dat der neat út de Bhagavad Gita nei it Frysk oerset is – troch in lokkich tafal wurdt er op syn winken betsjinne – ik wie der doe krekt mei begûn.

Romrofte teksten, en fral religieuze teksten, binne oergroeid mei troch tradysje of ortodoksy oerdroegen oardielen, foaroardielen of minder relevante ynformaasje. De ideale lêzer wol de tekst as tekst bedjipje, mei help fan alle nuttige ynformaasje oer de kultuer dêr’t it yn ûntstien is. Om in tekst te begripen brûkt er syn subjektive, minsklike ûnderfining as helpmiddel: de minske is de maat foar de minske. Letter hoopje ik ris in wiidweidige analyse (‘resinsje’) fan ‘e Bhagavad Gita te skriuwen.

Wat foar tekst is de Bhagavad Gita? Wikipedia-siden binne representatyf foar eksterne ynformaasje oer dizze filosofyske-religieuze tekst. Jawis, de tekst is kwa belang foar it Hindoeisme te ferlykjen mei dat fan it Boek Preker of it Boek Job foar it Kristendom. Jawis, allegear omballingsynfoarmaasje is op de wikipedia-siden allyk as yn oare ynliedingen te finen. Mar dy liede ôf fan wat dizze tekst … is.

Dizze tekst is in analyse fan La Condition Humaine, it minsklik tekoart, en biedt in remeedzje. Yn feite is dat wat de bêste religieuze, de bêste filosofyske teksten besykje. De sykte fan de minske, neffens de Gita, is dat er him meisleure lit troch syn gedachten en syn winsken, troch syn wil, troch de dingen dêr’t er syn sinnen op set. Alsa is de minske in slaaf, in ferslaafde, in junky fan syn eigen gedachten, emoasjes, weardeoardielen, morele ferûntweardiging, obsessy mei gelykhawwerij, mei jild, mei macht, mei it lijen fan oaren, mei it lijen fan himsels, mei wraak, mei genot … sjoch yn josels en fyn út wat jo swakten binne. Kinne jo sels sûnder in sigretsje? Lit stean in auto. Lit stean it oardieljen oer oaren. Lit stean …

De remeedzje is it ûntkrêften fan dizze obsessys troch har te analysearjen, troch bewustwurding. De bewustwurding fan je eigen automatismen is in stap op it paad nei de befrijing derfan: it loslitten. De psychology derefter is hiel modern (cf neuro-linguistic programming en soksoarte techniken). Religieus wurdt dat bewustwurdings- of befrijingsproses lykslein mei it gewaarwurden fan it Godlik bewustwêzen, dat yn elke minske oanwêzich is, as er it waarnimme en wêze wol.

Opmerklik is de ûndertitel fan de Bhagavad Gita: it boek fan ‘e Yoga. Yoga is in foarm fan devoasje, mei ynsluting fan techniken dy’t útrinne op gruttere bewustwurding. Yn it westen kenne wy tsjintwurdich de Yoga as technyk fan hâldingen foar it liif, sûnder religieuze ombou. Fan it hindoeisme, it boeddisme, it taoisme en de Zen is yoga in technysk ûnderdiel. Yoga is yn it easten it gehiel fan meditaasje, fan techniken foar liif en geast en de ynteraksje tusken beiden yn tsjinst fan bewustwurding. It liif wurdt dêrmei werklik de tempel fan de geast.

It wurd Yoga is besibbe oan it Latyn iungere ‘ferbine, ferienigje’ (cf. junction ‘krusing’ yn it Ingelsk, conjunctie en juk yn it Nederlâns). Yoga besiket in ferbining mei it godlike part fan jinsels te lizzen, sadwaande.

De technyk fan Yoga moat âld wêze want der binne byldsjes fûn fan lju yn Yoga-hâlding fan 3000 foar Kristus. De redaksje fan de tekst fan de Bhagavad Gita is miskien út de earste ieu foar Kristus. Foar myn lekeoardiel is de grûntekst âlder, want der sitte gjin Boeddistyske motiven yn, en de tekst is folle minder ortodoks as oare romrofte teksten út Yndia. Oars as yn normale religieuze teksten wurde yn de Bhagavad Gita ek filosofen (!) neamd, en ek noch wol yn positive sin. Yn de Bhagavad Gita wurdt ek net ‘slijmd’ mei prysters, sa’t dat wol bart yn de Anugita (in sabeare ferfolch op de BG). It ademt de sfear fan de frije Upanishaden. Oan de oare kant moat de BG letter wêze as de Vedas, dêr’t it in pear kear op reagearret. Yn feite kin de grûntekst oeral yn it earste millenium foar Kristus pleatst wurde.

Ik set net út it Sanskryt oer, mar op basis fan twa Ingelske en twa Hollânske oersettingen, al rieplachtsje ik ynsidinteel Sanskryt glossen op Ynternet; dêrnjonken ha ik my ferdjippe yn teory en praktyk fan Yoga, dat de basis fan de Bhagavad Gita is.

De Bhagavad Gita is in petear tusken Krishna (God) en syn freon Arjuna. Arjuna sjocht it net mear sitten, omdat er, as kriger, op it slachfjild tsjin syn boasaardige famylje fjochtsje moat. Krishna jout him dan de ferljochting fan in goed petear oer Alles, dat er syn moed wer fynt. It begjin wurdt faak allegoarysk ynterpretearre. De boasaardige famylje is ek symboal foar alle kweade oanstriden en oanwensten yn ús eigen geast dy’t in minske yn de ûnderwâl (de goate) meisleure wolle. Genôch sein! Sjoch sels mar ris …

(It twadde haadstik fan de tekst wurdt yn fjouwer ôfleveringen op ensafh publisearre. No it earste part.)

Twadde Haadstik

Yoga troch de Wiisheid fan ‘e Sânkya filosofy

Rou net om wat stjert

2.1
Doe spruts de Deader fan Demoanen tsjin Arjuna,
syn freon dy’t gûlde fan wanhoop en fertriet:

2.2.
“Wêrom telider slein yn dizze oere,
Arjuna, de oere datsto hifke wurdst?
Sterke mannen kenne gjin wanhoop, Arjuna,
want wanhoop wint himel noch ierde.

2.3
Jou net oan earleaze swakte ta,
soks foeget net in man, in wiere
man. Smyt dizze lege ûnmoed
fier fan dy en kom oerein.”

2.4. Arjuna
“Ik bin Bhisma en Drona earbied skuldich.
Moat ik mei pylken omke Bhisma delsjitte?
Moat ik myn master Drona aansen ôfslachtsje?

2.5
Moat ik myn masters deadzje, dy’t, hoewol
slij nei myn keninkryk, myn masters binne?
Ik ha leaver yn dit libben in bidlersmiel
as keningsspizen dipt yn harren bloed.

2.6
En wy witte net, wat is better
foar ús, dat wy winne of sy,
want sy binne de soannen fan ús omke,
kening Dhritarashtra: soene wy
nei har dea noch wol libje wolle?

2.7
Swakte en begrutsjen stjoere my,
dat ik it rjochte paad net mear sjoch.
Ik bin dyn learling, tagedien, en ik smeekje:
lit dyn ljocht skine oer it paad fan myn plicht.

2.8
Want noch in keninkryk op ierde noch
it keninkryk fan in healgod yn ‘e himel
nimt it leed dat my
it ferstân benimt wei.”

2.9
Sanjaya de ferteller:
Doe sei Arjuna, de grutter betwinger fan fijannen,
tsjin Krishna “ik fjochtsje net” en hy swei.

2.10
“Bern fan ‘e minskestamme “, spruts Krishna doe,
midsmank de legers, en hy glimke tear.

2.11
De alderheechste ferfette: “do
seist it stoef op, mar do lijst
om wat gjin meilijen behoevet.
Wizen treurje om libbenen noch deaden.

2.12
Nea wie der in tiid dat Ik net wie
of do of al dizze kriichslju
noch hâlde wy ea op fan bestean.

2.13
Sa’t de siel yn dit libben trochstapt
fan bern nei jonkheid nei âlderdom,
sa stapt er nei de dea
yn in oar liif oer.
Sa’n feroaring twingt gjin wize fan syn paad.

2.14
Fan ‘e wrâld fan ‘e sintugen, Mem Kunti’s bern,
komme waarmte en kjeld en wille en pine.
Hja komme en fertsjogge, binne foarbygeand.
Kliuw boppe har út, do minskebern.

2.15
Wa’t har wjerstiet, yn lykwicht, en net stjoerd
fan wille en fan pine, is it godlike weardich.

2.16
Wat net is, hâldt gjin stân; wat is, sil net fergean.
Ûndersikers dy’t wierheid sjogge, seagen dat yn.

2.17
Wat it hiele liif trochkringt, kin stikken noch dea.
Nimmen kin it ûnfergonklike Sels fergrieme.

2.18
Yn dizze beheinde liven húsmannet Hy,
stikken noch dea te krijen, ûnmjitber, ûnstjerlik.
Dêrom, minskebern, moatsto dyn striid stride.

2.19
De iene tinkt te deadzjen, de oar te stjerren.
It mist har beide: it Sels kin deadzje noch dea.

2.20
De siel wurdt net berne noch stjert,
it godlike is ivich, ûnberne, ûneinich:
dat stjert net wannear as it liif stjert.

2.21
Ken immen de siel as ûnberne, ûneinich,
ûnferoarlik, alle destruksje te boppen.
hoe kin dy, O Ierdebern, in oar dan deadzje
of set in oar oan te deadzjen?

2.22
Sa’t immen âlde klean ôf leit en nijen oan tsjocht
sa ruilet de siel de âlde lea foar in nijen ien.

2.23
Gjin wapen kin him kwetse,
gjin fjoer kin him brâne.
It wylde wetter rekket him net,
de hurde wyn beweecht him net.

2.24
Wapens en fjurren foarby,
foarby wetter en wyn
is de god yn ‘e minske ivich,
allestrochkringend, ûnferoarlik,
ûnferwrikber, altyd deselde.

2.25
Net te sjen noch te bedjipjen en ûnferoarlik:
wittende dat it sa is, rou net om wat stjert.

2.26
Sels al soe de siel libje en wer stjerre,
sels dan, O Sterke, moatst net rouwe.

2.27
Want al dat berne is, giet dea
en út it deade komt it libben.
Rou net om it ûnfermijlike.

2.28
Ûnsichtber binne skepsels foar har berte,
ûnsichtber binne hja nei har dea.
Se binne sichtber tusken twa ûnsichtberheden.
Minskebern, rou net om dy wierheid.

2.29
Guon sjogge de siel as wûnder,
oaren beskriuwe him as wûnder,
oaren hearre oer him as wûnder,
mar gjin minsk begrypt dat wûnder.

2.30
O minskebern, de siel fan alle skepsels is ûnstjerlik;
dêrom hoechst om gjin minskebern te rouwen.

(wurdt fuortset)