In ‘gewoanere’ eigennamme as Jan de Vries is yn it Nederlânske, Fryske en Biltske taalgebiet suver net te finen. Mar de Biltske ‘sanger-fersyskriver’ mei dy namme kaam koartlyn wól mei in cd-album fan ‘bûtengewoan’ hege kwaliteit: Keel. J.J. Cale in’t Bildts.
J.J. Cale en Eric Clapton
De Amerikaanske sjonger-lietsjesskriuwer en gitarist J.J. Cale waard op 5 desimber 1938 as John Weldon Cale berne yn Oklahoma-City. Hy groeide op yn Tulsa (Oklahoma) en stoar op 26 july 2013 yn La Jolla (Kalifornië). Yn 1971 debutearre er as soloartyst mei it album Naturally. Neitiid folgen oant en mei syn lêste, Roll On (2009), noch 14 studioalbums.
J.J. Cale waard foaral bekend troch twa nûmers, ‘After Midnight’ en ‘Cocaine’, dy’t mastergitarist Eric Clapton fan him fertolke. Doe’t Clapton syn twadde soloalbum, 461 Ocean Boulevard, yn 1974 útkaam, liet er al witte, dat de sound op dy skiif hiel bot beynfloede wie troch J.J. Cale sines. Cale wie en is foar Eric Clapton nammentlik de ultime fertsjintwurdiger fan ’e saneamde Tulsa Sound, in miks fan rockabilly, rock-’n-roll en blues. Oare fertolkers fan dat laid-back en rootsy lûd binne sokken as Leon Russell, Elvin Bishop en Don White.
Eric Clapton hat oan J.J. Cale syn dea yn 2013 ta in soad kontakt hân mei syn held út Tulsa. Yn 2006 makke er sels in folslein album mei Cale, it prachtige The Road To Escondido. Nei oanlieding fan dy plaat liet er wilens syn toer troch Amearika Cale as special guest meispylje op syn konsert fan 15 maart 2007 yn San Diego. (De registraasje fan dat konsert kaam yn 2016 út op it cd-album Eric Clapton: Live In San Diego, B.O..) En doe’t Cale al net mear yn wêzen wie, trommele Clapton yn 2014 syn befreone muzikanten Mark Knopfler, John Mayer, Willie Nelson, Tom Petty en ’e al neamde Don White op, om mei harren it album Eric Clapton & Friends: The Breeze. An Appreciation of J.J. Cale te meitsjen.
‘Tribute’
It nûmer ‘(They Call Me) The Breeze’ út ’e krektneamde albumtitel is as ‘Se noeme mij de Vries’ ek te hearren op Jan de Vries fan Aldebiltsyl syn twadde cd Keel. J.J. Cale in’t Bildts. Nei’t er jierrenlang as sjonger-multy-ynstrumintalist yn ’e foaral Ingelsktalige band The Feetwarmers sitten hie (en noch sit), debutearre er yn 2013 as soloartyst mei it Biltsktalige album Sieleroersels.
Hoewol’t Jan de Vries altyd al grutte wurdearring hie foar J.J. Cale syn teksten en muzyk, is Keel foaral de útkomst fan it al sûnt 2014, in jier nei dy syn ferstjerren dus, yngeand dwaande wêzen mei J.J. Cale syn wurk. Yn dat jier waard De Vries nammentlik troch syn ‘overbuur’, Ruurd Hoftijzer, frege om mei te wurkjen oan in ‘“tribute”-aven’, dêr’t lieten fan J.J. Cale oer de fuotljochten brocht wurde soene. De Vries like it net goed ta om ’e lieten 1 op 1 nei te spyljen: hy besleat om syn bydragen oan ’e tribute oer te setten yn syn memmetaal, it Biltsk. Earst makke er acht nûmers klear en nei de tribute-jûn, dy’t wie op sneon 7 maart 2015 yn ’e ‘Aerden Plaats’ te Aldebiltsyl, noch ris seis. Op sa’n wize hie er genôch nûmers foar in cd.
Betsjoend
Méi om’t de ‘rjochten’ fan Cale syn nûmers fersille leine by in ferskaat fan platemaatskippijen, hat it oant dit jier duorre, ear’t Jan de Vries syn coveralbum Keel. J.J. Cale in’t Bildts lang om let it ljocht sjen litte koe. Makket men de ‘ferpakking’ iepen, dan wurdt men betsjoend troch de manjefike foarmjouwing (troch DeSaak.nl) fan sawol it (buordpapierene) cd-doaske as it ynlizzende boekje, dy’t makket, dat Keel yn syn ferskiningsfoarm fuort al in feest foar it each is. Yn it neamde boekje steane foto’s fan Jan de Vries en J.J. Cale beide. Dan falt op hoefolle oft De Vries, mei syn trochkleauwe kop, wat uterlik oanbelanget liket op J.J. Cale, dy’t krekt as hy ek net sa grut fan stik wie. Foar de muzykdokum
Keel, in feest foar ear en each
intaasjeleafhawwer is it dêrby skitterjend, dat fan alle J.J. Cale-albums dêr’t De Vries nûmers fan yn it Biltsk fertolket, de oarspronklike foaromslaggen opnommen binne. Boppedat steane alle 14 Biltske wjergaders fan Cale syn teksten yn it boekje.
Alle hits
Keel telt dus 14 nûmers. Fjouwer binne ôfkomstich fan it boppe al neamde debútalbum fan J.J. Cale, Naturally. It album 5 út 1979 leveret trije nûmers; Shades út 1981 is fertsjintwurdige mei twa stiks en fan ’e respektyflike albums Really (1973), Okie (1974), Troubadour (1976), Number 10 (1992) en Closer To You (1994) achte Jan de Vries hieltyd ien nûmer gaadlikernôch om yn it Biltsk oer te setten.
Under de nûmers dy’t op sa’n wize in plak krigen hawwe op Keel sitte ek alle bekende hits dy’t J.J. Cale hân hat, al of net yn ’e útfiering fan himsels, nammentlik de al neamden ‘After Midnight’, ‘Cocaine’ en ‘(They Call Me) The Breeze’, mar ek it troch ûnder mear Carlos Santana en John Mayall fertolke ‘Sensitive Kind’. Fan dat lêste nûmer bestiet oars ek in moaie Frysktalige ferzje, ‘Gefoelige frou’, yn ’e útfiering fan Anneke Douma & Johan Keus, út 2013. Ik mis op Keel eins mar ien topnûmer: de ‘Riverboat Song’ fan it J.J. Cale-album Travel-Log (1990).
‘Fersteanberens’
Jan de Vries hat besocht om yn syn oersettings sa ticht as ’t koe by de orizjinelen te bliuwen. Dêrby rûn er dertsjinoan, dat dy oersettings by de taal fan it Bilt passe moasten, mar dat er se winlik ek by it geografysk gebiet it Bilt passe litte woe. Hy wykt wat dat lêste oanbelanget yn it nûmer ‘Magnolia’, dat oer New Orleans giet, sels eefkes fierder fan hûs út, nammentlik nei de doarpsnamme Stiens yn ’e gemeente Ljouwert. Grif, om’t er om in rymwurd ferlegen siet.
Wêrom’t ik Jan de Vries syn Biltske oersettings sa goed slagge achtsje, is dat men troch dy oersettings winlik foar ’t earst in goed ynsjoch krijt fan wêr’t it yn J.J. Cale syn geasteswrâld no krekt om te rêden wie. Troch Cale syn boppe al neamde laid-back, suver hast ‘murmurearjende’, wize fan útfieren fan syn eigen nûmers, snijde de ‘fersteanberens’ dêrfan der nammentlik wolris wat ûnder. Jan de Vries fernijt ús no ris klear en dúdlik hoe’t it bygelyks sit mei dat brûken fan ’e drug kokaïne yn Cale syn nûmer ‘Cocaine’:
Sitstou lekker in dyn fel, flurt dan niet met die del, kokaïne.
Laistou kapot in ’e geut, dyn hele leven ferneukt, kokaïne.
Se lygt niet, se lygt niet, se lygt niet, kokaïne.
[…]
Siestou ’n berg met meleur, gaan d’r dan maar onderdeur, met kokaïne.
Maar motst dy al goed besinne, silst d’r nooit niet fan winne, fan kokaïne.
Se lygt niet, se lygt niet, se lygt niet, kokaïne.
‘Cocaine’ is, lykas sein, ien fan ’e grutste hits fan J.J. Cale. Lit my no fuort dy oare grutte, ‘After Midnight’, der ek mar by krije. Jan de Vries makket yn syn Biltske oersetting, ‘Na middernacht’, foar ienkear en altyd dúdlik wêr’t it yn dy tekst om giet. Dêr is gjin wurd ‘Spaansk’ by!:
Keel, in feest foar ear en each
Na middernacht, komt de smirge was búttendeur.
Na middernacht, bult’n drank en geseur.
Maar wij wille aksy, motst ’s hore,
wij wille ’t liefst ok nag wat skore.
Wij fine út, wer’t ’t allegaar om draait.
Na middernacht, komt de smirge was búttendeur.
Dit stik soe te lang wurde, as ik noch mear eksimpels lykas de boppesteande út Jan de Vries syn oersettings oanhelje soe. Mar nim fan my oan, dat de Biltske wjergaders fan alle 14 Calenûmers steane as in hûs. Op Keel is in fakmanoersetter oan ’e gong!
Eigen ynfolling
Behalve taalfakman is Jan de Vries wat my oanbelanget ek in toparranzjeur en -muzikant. Yn ’e muzyk foar Keel hat er him mear frijheden permittearre as yn ’e oersettings fan ’e lietteksten. Dat komt grif méi, om’t Jan de Vries, oars as J.J. Cale sels, dy’t foaral gitarist wie, in skala fan ynstruminten bespilet. Op Keel: akoestyske gitaar, elektryske gitaar, mandoline, dobro, mûlharmoanika, bas, midi-drums, piano, rhodespiano, oargel en ‘aitsy’ (aaike). Hy pakt de grutte linen fan in nûmer op en jout dêr dan steefêst syn eigen ynfolling oan. En as er fan betinken is, dat immen oars in ‘dinky’ muzikaal noch krekt eefkes better ynkleurje kin as hysels, hellet er der in gastmuzikant by. Sa spilet Ruben Bus yn seis nûmers slachwurk en yn ien nûmer (‘Na middernacht’) toetsynstruminten en is Douwe van der Werff fan Grytz & Grize op Keel te hearren as sologitarist yn ‘Se noeme mij de Vries’ en as pianist yn it slotnûmer ‘Se is ferliefd’.
Lûdskwaliteit
Om’t Jan de Vries sawat alles ynspile en opnommen hat yn syn eigen ‘Stúddio Op ’e Syl’ yn Aldebiltsyl, soe men, by safolle ienmanswurk en selsredsumens, hast ferwachtsje, dat soks ûnûntkombere gefolgen foar de totale lûdskwaliteit (produksje) fan it album hawwe moatte soe. Dêr is lykwols alhielendal neat fan te fernimmen. It album klinkt superieur! My tinkt, dat komt grif méi troch it feit, dat Bob Pillen en Johan van der Zee fan Studio Hitfabryk te Gytsjerk ek noch mei twa pear earen oer it troch Jan de Vries oanlevere materiaal gear west hawwe. Alles mei-inoar hie dat as útkomst, dat Keel. J.J. Cale in’t Bildts net allinne, lykas oanjûn, in feest foar it each is, mar foaral ek in feest foar it ear!
Jan de Vries: Keel. J.J. Cale in’t Bildts (cd); JdeV Produksys; Ouwe-Syl (Aldebiltsyl) 2020 [= 2021]; www.jandevries.org ; info@jandevries.org ; 06 43 14 18 62.