Yn de fierte blaaike in skiep. It klonk kleiend. Twa, trije kear, dêrnei wie it benearjend stil. It duorre in skoftke; doe sette it skiep op ’e nij in kiel op. Miskien moatst it lamje. It gie troch alles hinne.
Se hâlde har hannen oer de earen en it gûnzjen fan har bloed mong mei de lûden yn de fierte. Ynienen wie it dien. Blakstil waard it. Mar net lang. Se waard kjel fan elk nij lûd: it tsjotterjen fan in sprinkhoanne, it kichje fan har mem en sels – of krekt – fan in guorreltsje yn har búk.
Har tinzen waarden nau as smelle stegen. Hoe koe se it Joos fertelle? Hy soe him in pûst skrikke en har net leauwe, hoe leaf er ek wie. Hy wie in rjochtlinich man. Se koe it sels net iens leauwe.

Wat fielde se har moai en sterk doe’t se tichtby him stie en hy longerjend nei har rikte. Hy aaike har wang en sy draaide kroltsjes yn syn swart hier. Hy lake en syn azem struts by har mûle del. Yn it skaad fan de olivebeam lústere er syn fantasijen yn har ear. Dat se sines wie, foar altyd. Dat er him spesjalisearje woe yn meubels. Hy soe de wurkpleats útbouwe en de bêste timmerman fan it lân wurde. Syn takomstige soan, de âldste fan tsien bern, soe syn opfolger wêze.
Se lake.
‘Dû setst wol hiel hurd útein.’
Hy seach har brotsk oan.
‘Tsien bern,’ sei se, ‘is in soad. Ik wol acht.’
Hy seach om him hinne, der wie net ien, en joech har gau in tút op it wang.

Op in neimiddei, doe’t de sinne gleon oan ’e loft stie, en se wetter by de put helle, hearde se syn freonen swetsen yn de wurkpleats. Se frieten gjin soademiter út, wylst Joos him de neilen fan de fingers skrepte. Wat dienen dy lju sa betiid by Joos? Se slûpte tichteby, soarge dat gjin ien har sjen koe en harke.
‘As’t in frou benei komst,’ sei ien fan harren, ‘seit se dat se net wol, mar dû hoechst mar wat leave wurdsjes yn har ear te lústerjen en har lichtjes oan te reitsjen of se goait harsels yn dyn earms.’
Joos sei, mei grutskens yn syn stim, dat er der neat fan leaude. Dat er it yn alle gefallen net by har hoegde te besykjen.
‘Dan hast it noch nea góed besocht. Famkes wolle mar wat graach, se doare it allinne net te sizzen, en dan sizze se ‘Nee nee’ foar de foarm. Want dû komst binnen, en as se it wier net wolle, dan slagget dat gewoan net. Dan binne se te nau.’
Alhoewol’t se der nea oer praat hienen – en wêrom soenen se – wie se der wis fan dat Joos tocht lykas syn freonen. Miskien tocht se it sels ek wol. Doe.

Nachten lang gûlde en bidde se, oant der gjin triennen en wurden mear wienen. It hie net holpen, want elk oere groeide dat spikerke yn har liif. Se moatst wat sizze, ear’t it útkaam. Der hoegde mar ien wat te sjen of te fernimmen en dan fleach it as in diggelfjoer troch de buorren. Mar wat moast se sizze? Joos achte har fammesteat fan wêzentlik belang – en terjochte. En no, skeind en swier… Wat se ek fertelle soe, oft se it frijwillich mei in oar dien hie of tsjin ’t sin, se soe foar altyd in hoer wêze en har bern in bastert en oerwinneling. En dan hie se gelok, want lêsten wie sa’n soarte famke út it doarp ûnder stiennen einige.
Se baaide yn it bloed.
Se sei: ‘Sjochst, Joos, ik bin ûnskuldich.’
Hy seach har oan, hurd en feroardieljend, en syn eagen stienen fjurrich.
Hy sei: ‘Dû fersinst dy. Dit is it bloed fan in ûnskuldich laam, en net dines.’
Hy lake lûd, draaide him om en rûn fuort.
De gleone sinne brânde op har holle en it bloed spuite út al har gatten.

Se kreunde. Har himd plakte oan har strakke en pynlike boarsten.
‘O God, it is sa ûnearlik,’ bidde se. ‘It bloed ìs mines, dat is it ienige dêr’t ik wis fan bin. It is it bloed fan myn ûnskuld.’
Ynienen fleach se oerein. Krekt har fammesteat moast se sintraal stelle. Dêr moast se oan fêsthâlde. Dat wie har ienichste rêding. En se wie ommers suver yn de eigenlike sin fan it wurd. Nea hie se ûnreine tinzen hân of ûnsuvere dingen dien. Dat hý, de heit, dy al hie en yn de praktyk brocht hie, stie los fan har. Sy wie en bleau ûnskuldich, dat liet se har net ûntnimme, yn alle gefallen net troch hím.
Efkes fielde se har striidfeardich, mar in pear minuten letter twivele se wer oan alles. Sy wie smoarch, allersmoarchst. Dêr koe se Joos dochs net foar opdraaie litte?

Op de merk tilde it op fan de minsken. De fiskferkeaper snie in fisk yn stikjes. Se stie derby en moast suver koarje. Fleizige partsjes, de ien nei de oar en hieltyd mear. De minsken ferkrongen har om de fiskerman. Dy twong har de liljende partsjes beet te pakken en troch te jaan.
Wie de fisk no noch net útferkocht? De minsken krûpten har suver oan, sa graach woenen se in stik fisk. De stank wie net te hurdzjen. Yn panyk sloech se om har hinne. De minsken skrillen tebek en se draafde fuort.

Se rûn troch in bûtenwyk. In kliber bern boarte yn de modder om. It wie in griemerij fan komsa en de ien wie noch smoarger as de oar.
It skeat troch har hinne: it gie net om har, mar om it bern yn har skurte. It wie der en moast libje. Se koe Joos in soan yn it foarútsjoch stelle. Fyftich prosint kâns. En dan fertelle dat it in hiel bysûnder jonkje wurde soe. Sadat er net syn libben lang de krinking meitôgje soe dy’t sy ûndergong hie. Dat moast se tefoaren komme.

Yn de neimiddei moete se Joos op de olivehôf. Der sieten houtsplinters yn syn hier en op syn waarm antlit kleve seachsel. Hy fertelde entûsjast oer de tafel foar Nathan, it waard prachtich, it wie fakmanswurk al sei er it sels, hy soe…
Se ûnderbruts him en hiel kalm en sûnder in trilling yn har lûd fertelde se dat se swier wie. Hy waard wyt as in kat dy’t koarje moast. Ear’t er wat sizze koe sei se, dat in Ingel fan God by har west hie en har ferteld hie dat se swier wurde soe. Hy wie noch net fuort of se fielde dat er gelyk hie, want ynienen barde der fan alles yn har liif en se blette net mear op de bestimde tiid.
Se seach dat Joos har net leaude, mar se hold oan en pleite foar har bern. God de heit sels hie har swier makke en har útkard de Lang Ferwachte op de wrâld te setten. Se fertelde hoe’t de Ingel der útsjoen hie, en …
Doe’t se ôfskied namen, wist se net wat har lot wêze soe. Se fielde pine yn it hert fanwegen Joos.

Hy wist net wêr’t er it sykje moast. Al syn dreamen leinen oan diggels. Se wie altyd sa skruten en hoeden, hy mocht har amper oanreitsje. En no wie se mei in oar gien. Hy besocht it him foar te stellen. Dy oar dy’t har in tút joech. Dy oar dy’t har boarsten oanrekke. Dy oar dy’t… Nee, dêr stie syn ferstân en ferbylding stil.
Hy wie it tredde laam. Hy tocht oan de skande en syn freonen en koe mar ien ding dwaan: it útmeitsje.

Sûnt dat hiele ferskriklike, dat wat se net beneame koe, wist se net mear oft God wie of net wie. Dêrom koe se ek net mear bidde. Boppedat holp it net. Mar se koe wol al har tinzen nei Joos stjoere.
Se seach in machtige Ingel, mei in myld gesicht, yn in opljochtsjende jurk. Dy Ingel, dy moast se op Joos ôfstjoere.
‘God is de heit,’ soe de Ingel sizze, ‘lykas Hy de heit is fan alle bern op de wrâld.’
Nee, dat wie net genôch, dat folstie net. Joos’ manlikens wie skeind, der moast eat foar yn ’t plak komme dat alles yn it skaad stelde. Der moast him in nije en bettere ear dien wurde. Ynienen wist se it en stjoerde de Ingel op ’en paad mei de wurden: ‘Dû wurdst de meast ferneamde timmerman yn de hiele skiednis. Oeral yn de wrâld en troch alle iuwen hinne oanbidde minsken dy, mei Gods soan op dyn earm.’ Alsjebleaft, Ingel/God/Lot.

Se fage de flier doe’t se Joos oankommen seach. Hy wonk har. Wie er lilk? Under de olivebeam glimke er har ta, fertelde in sels foar har bjusterbaarlik ferhaal oer in Ingel en sei: ‘It bern sil David Jezus hjitte.’

Eins wie Joos in boppeste bêste keardel. Hy seach – tajûn, holpen troch de Ingel – de reedlikens fan har ferhaal yn. Mar sy wie it leechste fan it leechste. Wa makke har leave freon de kop healwiis mei bylden fan Ingels en in befruchting troch God sels? Dat doogde fan gjin kanten, der sieten fêst in hiele protte triedsjes los by har.
Unrêst dreau har nei bûten. It wie glûpende kâld, har fuotten befrearen hast op it sân en se huvere yn har linnen himd. Boppe har wie de himel tsjuster mei in slingerjende baan fonkeljende stjerren. Yn it súdlike diel stie de moanne yn it earste kertier en struide in koel streekje ljocht oer de keale heuvels.
‘Ik ha it net sa wold,’ sei se tsjin de meagere moanne.
Se hearde hoe swak it klonk, hoe wif de wurden wienen.
‘Ik ha it net sa wold,’ sei se, lûder, en jitris, krêftiger no.
De himel like tebek te wiken.
De wrâld twong har ta dizze died. Gjinien soe de wierheid leaud ha. Want de wierheid wie, dat se suver wie, dat se yn de fammesteat wie yn it djipst fan har tinzen. In faam, dy’t in bern ferwachte fan in ordinêre oksepripper, dy’t miende dat Joos it net goed genôch besocht hie en sjen litte woe, dat hy it better koe.
Wat is, dat is – dat wie de wierheid. Mar it wie net sa as it wêze moast. Dat wie ék wierheid. En wat wie dan de leagen?
Oft se der no om ferkettere of fereare wurde soe: sy wie suver en soe de Soan fan God bernje. Se lake nei de moanne, dy’t fan kleur ferskeat.
‘Hy komt!’ rôp se.
Yn it easten fage de moarnsdage by de hoarizon del.