Alderearst tank foar de útnûging, dat ik hjir op dit plak, op dit momint, myn fyzje jaan mei oer it wurk fan Simke Kloosterman.
Yn 2012 studearre ik ôf, yn Grins oan ’e RUG, mei de Master-skripsje ‘Simke Kloosterman, in problematyske heldinne? Har skriuwen, proaza en de resepsje fan har proaza besjoen út gender- en queerteoretysk perspektyf’.

Der waarden dy deis 4 bachelor- en 3 masterdiploma’s Fryske taal en kultuer útrikt!
Under de persoanen dy’t ik útnûge hie, wiene neist famylje ek twa bestjoersleden fan it Simke Kloosterman-lien. Troch de besites, dy’t myn stúdzjegenoate Ruurdtsje en ik oan it Simke Kloosterman-hûs brocht hiene, fielden dy ek hast as famylje oan.

Dat wie dan wol famylje dy’t net it measte mear fan him hearre liet. Ik haw wolris tocht dat se myn skripsje miskien leafst ûnder it flierkleed fan it Simke Kloosterman-hûs feie wollen hiene. Dat hawwe se dan no wer goedmakke fansels.

Hoe dan ek, nei’t ik de skripsje digitaal by de RUG dropt hie, by Tresoar en by de Fryske deiblêden brocht hie, en as link op de side fan Ensafh sette litten hie, hearde ik net mear as in dea-inkelde kear ris fan immen dat dy myn skripsje ynsjoen hie.

Ik fergeat Simke sels ek in bytsje. Der kamen oare skriuwers, oare boeken foarby. Ik lies ál de feuilleton fan Cornelis van der Wal: Simke Kloosterman, De nije brieven’, dy’t fan 2016 oant 2018 op ensafh.nl ferskynde. Ik lies nochris foar, op ’e Jan Ritskes Poëzienacht, in moaie simmerjûn yn 2019, yn Simke har tún. Mar dat wie it wol sawat.

Oant ik nei de útrikking fan ’e Simke Kloostermanpriis, ferline jier, hearde dat Philippus Breuker dwaande wie mei har biografy!

En yn jannewaris moete ik Breuker, by de kofje nei it ôfskied fan Baukje Wytsma. En we hiene it der even oer. Oer Baukje Wytsma, har wurk, en har hommelse ferstjerren. En oer de biografy fan Simke. Breuker sei dat it al moai opskeat. En ik sei foarsichtich: ‘Ik haw yndertiid myn masterskripsje skreaun oer har proaza.’ Soed er dat wol witte?

‘Ja,’ sei Breuker, ‘dat wit ik wol, dy haw ik der ék by hân. Ik bin it nét oeral mei dy ie-iens…’

En no bin ik fansels wol nijsgjirrich wat Breuker al en net mei my iens is.

En hat Breuker de mystearjes oplost, dy’t om Simke Kloosterman hinne hingje? Oer har komôf bygelyks. Hy sei dêr niis al ien en oar oer. En dy papieren dy’t se krekt foar har ferstjerren, yn 1938 oan har dokter jûn hat, binne dy wier ferbrând? Of binne se der dochs noch? Of yn elk gefal de gedichten, as ik it goed begrepen haw wat Breuker krekt sei. Is Simke har ferlovingsring, de ring dy’t se fan Douwe Kalma krige, en dy’t yn 1992 stellen waard, op in útstalling yn it Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum, is dy wer boppe wetter kommen? En soe dat dan moai wêze, dat it oplost wie? Of soe it spítich wêze, dát it oplost wie? In mystearje is ek wat wurdich.

Wat ik my ûnder it skripsjeskriuwen soms ôffrege, soe ik Simke har sympaty hân hawwe? Sa’t Dr. Dina Simonides sei yn 1976, by it útkommen fan ’e briefwiksel tusken Douwe Kalma en Simke Kloosterman: ‘Se wie hiel hertlik, ás jo har sympaty hiene.’

Wat wie dat ek in feest om te lêzen, dy briefwiksel, tichter kin men net mear by de minsken komme. Soe dy net nochris op ’e nij útjûn wurde kinne? Miskien online?
Mar wat dy sympaty oanbelanget, sa kin men no ek tinke, soe Breuker har sympaty hawwe? Ik tocht fan wol, immen dy’t it op him nimt om jins biografy te skriuwen! Mar nei wat er fan ’e middei oer har sein hat? In biografy hat ek nuodlike kanten fansels. Soe Simke it mei Breuker iens west hawwe?

No’t ik myn skripsje nei goed tsien jier wer lies, tocht ik: ja, sa wie it. Ik wie yn ’e ban fan Judith Butler, de Amerikaanske filosofe en skriuwster fan it boek Gender Trouble. Miskien, tocht ik no, seit de skripsje ek wol in soad oer my! En dat is by alle skôgjen sa fansels, dat it ek wat oer de skôger seit, dy nimt altyd himsels of harsels mei.

Yn ’e skripsje ferwize trouwens, mar 5 fuotnoaten nei Judith Butler en wol 16 fuotnoaten ferwize nei Philippus Breuker. Hy makke foar dizze biografy ek al gâns stúdzje fan Simke Kloosterman har wurk.

Ik wol hjir in pear konklúzjes út myn skripsje neame.

Yn ’e novellen út har begjintiid skreau Kloosterman gauris út froulik perspektyf en oer froulike ûnderwerpen. Se hie doe al yn it Hollânsk publisearre yn De Hollandsche lelie, in tydskrift foar jonge dames.

Har ferhaal ‘Libbensbloei’, út 1902, dêr’t in ‘ik’ de leafde foar in jongferstoarne frou útsprekt, kin in ferhaal mei in lesbysk, in queer tema neamd wurde. As opdracht stie derboppe ‘for Ant’. Yn Haadstik 3 fan myn skripsje ‘Wa wie Ant en is dat relevant?’ haw ik oannimlik makke dat de ‘ik’ yn it ferhaal ek in frou is. En dat is relevanter as wa’t Ant wie.
It is in ferburgen betsjutting, dy’t yndertiid troch Douwe Kalma, dêr’t Kloosterman in healjier mei ferloofd west hat herkend waard. En Obe Postma wijde der sels in gedicht oan: ‘Oan hjar dy’t Libbensbloei skreau’. Troch oare besprekkers fan it ferhaal waard dy ferburgen betsjutting ûntkend of negearre.

Nei dat ferhaal ‘Libbensbloei’ konformearre Kloosterman har oan ’e heteroseksuele noarm. Sinjalen foar mooglik lesbyske betsjuttingen, soe men sjen kinne yn ’e beskriuwingen fan oanfallige froulju yn har proaza, ynklusyf har reisferhalen.

Ut genderperspektyf wei kin men sizze dat Kloosterman har ek konformearre oan ’e manlike noarm. De roman De Hoara’s fan Hastings (1921), en de histoaryske roman It Jubeljier (1926) binne foaral út manlik perspektyf wei skreaun.

Haadstik 4 fan myn skripsje hat as titel: ‘Wêrom makke Hester har ta man?’ Dat slacht op it momint yn De Hoara’s fan Hastings, dat der in kliber lilke arbeiders by Hester foar de doar stiet. Om de situaasje yn ’e hân te hâlden, ‘makke Hester har ta man’, skreau Kloosterman. En dat wol net sizze dat Hester transgender wie, mar sa’n útdrukking en it brûken derfan seit miskien wol wat oer genderbylden yn dy tiid.

Hester Hoara wurdt earst tige krekt fan binnenút beskreaun, mar as se nei de stêd ferhuzet en mei notaris trout, wurdt dat mar summier neamd. As hie Kloosterman doe it nocht fan Hester ôf. Trochdat Kloosterman har konformearre oan ’e manlike noarm, stie se de ûntjouwing fan Hester yn ’e wei.

Op basis fan Kloosterman har libbensrin, twa ferbrutsen ferlovings, har freonskippen én har proaza, benammen it ferhaal ‘Libbensbloei’, is goed út te hâlden dat Kloosterman lesbysk oriïntearre wie. It liket my dreger om te bewizen dat se it net wie.

It proaza fan Kloosterman is, tink ik, earder as in delslach fan ûnferfolle langst, mooglik in foarm om mei belibbe leafde – dêr’t se net mei oer de dyk koe – dochs nei bûten te kommen.
Kloosterman kin hjoed-de-dei, mear as heldinne fan ’e queer, of frouljusliteratuer, sûnder probleem tsjinst dwaan as Fryske heldinne. Immen dy’t entûsjasme losmakket en ynspiraasje jout. Se soe it harsels net oars winske hawwe, tink ik. Har wurk wurdt noch hieltyd wurdearre en bestudearre. Myn skripsje, én Breuker syn biografy binne der it bewiis fan!

Troch de oankundiging fan de biografy begûn Simke foar my ek wer te libjen. Ik woe alles nochris wer lêze. En ik hoopje en ferwachtsje dat dat by oaren ek sa wurket. Mar no earst fansels allegear dy biografy lêze!

De keunst as útwei. Philippus Breuker, ik wol jo hjirby fan herte lokwinskje mei it útkommen fan it boek.
Tank foar jim oandacht.