‘Where do you come from?’ Twa moanne reizgje ik troch Yndia en alle dagen krij ik dy frage op ’e nij. Ik wurd der betiden gek fan. ‘From Far Away,’ rop ik en krij as andert: ‘nice country.’ En no bart it wer. Ik sit yn in rickshaw dy’t my nei it sintrum fan Kottayam bringe sil, in stêd earne djip yn it súd westen fan Yndia. Ik bin krekt oankommen nei in reis fan trije oeren mei Yndiaaske passazjiersboat. Op de wâl steane in pear rickshaws, de Yndiaaske helikopter, sa as se hjir dizze taksy op trije tsjillen neame. Dêrmei wol ik nei it sintrum fan Kottayam, mar foar’t ik sit spilet elkenien in stikje toaniel, in soarte fan oarloch oer de priis. Elkenien wol syn bûsen folstoppe mei myn hearlike jild. Ik bin ‘white skin’, dus smoarryk en dus krij ik de folle laach. Soe ik ek dwaan as ik Yndiër wie. Sjauffeur nûmer ien hat it heech yn de holle. Dat wurdt neat bin ik fan gedachten. Sabeare lilk rin ik by de boef fuort. Dan is der in oarenien, in fjirtiger yn kaki unifoarm. De man hat in klompfoet. Hat er dêrom myn foarkar? Myn dochter hie soks ek by har berte. By har is alles daliks oanpakt, neat mear fan te sjen. Dizze man hie dat lok net, yn dit lân fan earmoed is der gjin minske dy’t dêr nei omsjocht. Der is ienfâldich gjin jild foar. Miskien binne wy der dêrom samar út. Ik sko efteryn en hy start de motor.
‘Where do you come from?’
‘Hollân.’
‘The discovery of the heaven, Harry Mulisch,’ is it andert. Ik bin ferstuivere. Se hawwe der hjir amperoan weet fan dat ús pracht lân bestiet. En dan samar Harry Mulisch! Der is noch in ferrassing. Op de efterkant fan de sjauffeursstoel stiet mei tsjokke wite letters in tekst fan Kafka:
‘I can’t love, I am too far away, am banished’.
We begjinne te praten oer literatuer. De motor wurdt wer ôfset. Hy hellet ûnder syn kont in boek wei. Thomas Mann: ‘Death in Venice en oare ferhalen’. Thomas Mann, hy is der wyld op. Ik ek en fertel Anil Kumar, sa as myn sjauffeur hjit, oer myn reis nei Lübeck, de hillige bertegrûn fan de Mannfamylje om dêr it Thomas Mann/Buddenbrooks hûs te besjen en as gast de útrikking fan in literêre priis by te wenjen. Golo Mann, de broer fan de grutte Thomas, wie der by. Wêr’t Anil Kumar fan hâld? Kafka, Heidegger, Schopenhauer. Kafka hier er alles fan lêzen. Safier ha ik it nea skopt. ‘It Slot’, ik jou it mar earlik ta, koe ik net útkrije.
Oft ik fan de Yndiaaske skriuwster Arundhati Roy heard hie? Jawisse, mei har earste boek krige se yn 1997 fuortendaliks de Ingelske Booker Priis. De jûns foar myn tocht nei Kottayam hie ik dat boek, ‘The God of Small Things’, krekt útlêzen. Fassinearjende literatuer. Dat fertelde ik ek dy jûns oan de eigner fan myn hotel en syn soan. Beiden hiene it boek ek lêzen, se wisten fan de skandalen en woene eigentlik net leauwe dat Arundhati it boek sels skreaun hie. ‘Soks skriuw je dochs net oer je eigen famylje!’ ‘The God of Small Things’ is in roman, in protte is optocht, mar it is wis dat it boek foar in part autobiografysk is. De hotelmannen fertelden my dat it kommunistysk regear fan de Steat Kerala fûn dat Arundhati Roy de priis net oannimme mocht. De nêstbegriemer!

Anil wist ek fan de aksjes fan de kommunistyske party tsjin it boek. ‘Se hat de kommunisten misledige en soks mei net yn Kerala, fûn en fynt de partij. En dan har beskriuwingen fan it ‘seksuele’. ‘Bourgeois, har oanwaaid troch post-moderne westerske skriuwers. In gefaar foar de jongerein’ ‘, skreau de marxistyske lieder E.M.S. Namboordiripad. ‘Arundhati is de wiere spegel fan de kulturele dekadinsje’.’ It is foar sa’n kommunist ek slim. De leafde tusken Ammu, in skieden frou, mem fan de twilling Esther en Rahel, en Velutha, in paria, in man dy’t je net iens oanreitsje doare. Soks kin net yn Yndia. Dat fynt it E.M.S. Namboordiripad ek. Of hat it er mei fan dwaan dat hy ek neamd wurdt yn it boek? Dy twa, Ammu en Velutha, krije wat mei elkoar by de rivier efter it hûs dêr’t Ammu wennet. Arundhati beskriuwt de leafdedied dúdlik en moai.
Noch dyselde jûns hat de famylje al weet fan Ammu’s leafdedied mei in paria. De famylje stapt nei de polysje en beskuldiget Velutha derfan dat hy ferantwurdlik is foar de ferdrinkingsdea fan de lytse Sophie Mol. De polysje doart neat te dwaan sûnder oerlis mei de pleatselike kommunistyske partijsjef. Uteinlik is Velutha ek noch lid fan dy prachtige reade partij. Nei ‘posityf advys’ fan de kommunistyske partijsjef jaget de polysje Velutha op, set him in de finzenis, martelet him sadat hy de oare moarns moai dea is. Sa is de famylje fan dizze paria ôf.

En dy Ammu? Dat is de mem fan Arundhati Roy, wurdt der sein. Arundhati’s mem libbet en is haad fan it Christ College yn Kottayam. Der is har frege oft sy dy Ammu is. ‘Nee, is it andert, dat bin ik perfoarst net.’ Mar dochs, wat is wier, wat is net wier? Foar hiel wat minsken yn Kerala is dat it meast nijsgjirrige oan it boek.
Anil wist fan alles oer Arundhati Roy: ‘Se hat hjir yn Kottayam op skoalle gien, mar se wenne yn Ayemenem.’ Ayemenem! Dat is it plak wêr’t it boek spilet. Dagenlang wie ik mei myn holle ûnderdûkt yn dat lytse plakje mei it hûs fan de famylje, it fabrykje dat ûnderweis is nei de ûndergong, de omkes, de twilling Esther en Rahel, it nichtsje fan njoggen, Sophie Mol, dy’t troch tadwaan fan de twilling yn de rivier ferdrinkt.

‘Wolle jo har hûs sjen,’ freget Anil. ‘En de rivier mei de treppens dêr’t Velutha en Ammu elkoar moetsje?’ Is Kottyam miskien it takomstige Lübeck fan Yndia? The God of Small Things in soarte fan Buddenbrooks?
‘Dan is der noch de Syrysk ortodokse tsjerke, wolle jo dy ek sjen?’ It binne allegearre plakken dy’t in wichtige rolle spylje yn it boek. Ja, ik woe. We waarden it gau iens, Anil soe my nei de plakken bringe dy’t yn it boek neamd wurde en, om ek nochris wat oars te sjen, nei in Hindutimpel as tajefte.

Yn de timpel krij ik in moaie stip op de foarholle, lûk by ferskate goaden wat oan beltsjes, Anil hompelet foar my út, jout útlis en is hieltyd yn it ferkear mei syn goaden. Knetterjend stowe wy in smel strjitsje yn. ‘Der is de Ingelske legere skoalle fan Arundhati,’ wiist Anil my. It is in wyt gebou yn neo-goatyske ymperiale Ingelske styl. Dat moat wol wat wêze, sa’n skoalle. Dêr hat Arundhati as lyts famke it Ingelsk leard dêr’t se de Booker price mei winne soe.
It hûs leit oan it ein fan de strjitte. In grutte filla op in heuvel. Hiel oars as ik my yn gedachten hie. Is it miskien better net sa op jacht te gean nei de echte wrâld út in boek? De rivier liket my ek al folle lytser. Miskien moatte je net sa efter de realiteit oanjeie, kinne je it better litte by de pagina’s út it boek en lit je eigen fantasije mar dat hûs bouwe.
It hûs is leech. Der wennet allinnich noch in bewaker. ‘Erfenis kwestje’,’ leit Anil my út. ‘Sjoch hjir wennet Arundhati’s broer,’ en hy wiist op in hiel wat beskiedener hûs. Neist de grutte poarte is in lytse garaazje. ‘Dat is de fabryk foar ynmakke fruchten.’ Ut it boek hie ik de foarstelling fan in flinke fabryk. It is net mear as in hokje.
By in bakker oan de rivier drinke we tee, ite in soarte oaljebol en hawwe moai útsicht op de treppens dêr’t yn it ferline Velutha en Ammu elkoar foar it lêst sjogge.
Fjouwer jier hat Arundhati der oer dien om it boek te skriuwen. Wat letter lies ik it boek ‘De Romantici’ fan Pankaj Mishra. Op de efterflap stiet dat hy Arundhati Roy ûntduts. Mishra is in skriuwer fan hiel oar soarte boeken, mar hy begriep fuortendaliks dat dit wat besûnders wie. Stapte mei it manuskript yn it fleantúch nei Londen en soarge der foar dat it boek publisearre waard.
Gemoedlik tuffe Anil en ik troch de omjouwing. ‘Op dat College siet ik,’ hy wiist my in skoalle gebou oan. ‘Ik ha it diploma’. ‘En?’ freegje ik. ‘Gjin wurk, yn Yndia is gjin wurk, ik ha fan alles besocht en no ditte,’ hy wiist op de rikshaw.
Noch in tsjerke, it stee dêr’t de lytse Sophie Mol begroeven wurdt. Nei twa oeren set Anil Kumar my of by it busstasjon. We besykje noch wat te praten, mar de Hindu’s wolle wat fan harren geloof kwyt. Grutte lûdsprekkers litte lûd en dúdlik gesangen hearre, it is monotoan en sûnder ein. Alle moarnen wurd ik der om fiif oere al wekker fan. De minsken litte harren der net troch hinderje, de bus nei Allepey, myn tydlik wenplak, is samar fol.
‘Bist troud,’ freegje ik boppen it Hindugerûs út. Je moatte it ek ris oer wat oars hawwe as boeken, boeken en nochris boeken. Sa oan de leeftyd te sjen wurdt it wolris tiid. ‘Ik bin ferloofd,’ hy lit my in ring sjen. Ik bin dizze kear wat skruten, doar net te freegjen oft it in houlik út leafde is of in ‘arrangement’ houlik. Der is hast gjin Yndiër dy’t út leafde trout, alles wurdt troch de famylje regele. In pear kear haw ik der wol nei frege. Oan de breugeman dy’t syn frou te sjen krijt op de dei fan syn houlik. ‘Hâldsto fan dyn frou,’ freegje ik. It is in hiele tiid stil en dan it andert: ‘Ik wit it net.’ In oarenien seit ûntwikend: ‘We kinne goed mei elkoar oerwei, we steure elkoar net.’
Ik beloof Anil boeken te stjoeren.
‘Graach wat fan Heidegger’, ropt er my ta. Ik rekkenje ôf en krij as tank syn besitekaartsje mei dêrop: ‘Kerala State Award winner as tourist friendly auto driver’.
Ik kin it my begripe.
De oare boadskip op it kaartsje is fan Ralph Waldo Emerson:

‘Though we travel the world
over to find the beautiful,
We must carry it with us
Or we find it not.’