Twa jier lyn moete ik in mantsje yn it doarp M. It wie yndie net in man, mar in mantsje. Dochs, wat in grutte geast en in libbenswiisheid fan ieuwen, like it wol.
It wie simmerstil yn it doarp, der gong gjin suchtsje wyn troch alles wat grien wie, de sinne skynde gleon as tidens in Spaanske siësta en op in bankje siet ik op ’e bus te wachtsjen.
Hy kaam kalm oankuierjen en gong neist my sitten as sei it himsels.
‘Do moatst om dyn terms tinke,’ sei hy sûnder mear, ‘net tefolle fleis ite en dyn mage kin net oer slaad, paprika’s en boerebûter.’
Trochdat hy my sa leafdefol oanseach, joegen myn stikels, dy’t oerein stean gean soenen, harrren fuortendaliks wer del. As koenen we inoar al jierren, sa fielde it. Ik hie faak pine yn ’e mage, hoe koe er dat witte?
‘Do bist ek net allinnich,’ sei er doe, ‘dat tinkst mar.’
‘It fielt wol sa,’ sei ik, ‘hoe sit dat dan?’
‘Dêr komst noch wol achter,’ lake er.
‘En hoe is ’t mei jo?’ frege ik him.
‘It kin net better,’ sei er, en nochris, ‘nee, dat kin net better.’
Ik miende dat er om ende by de santich jier wie, mar dat die bliken twaentachtich te wêzen.
‘Oalje fan weet op ’t fel as de sinne skynt,’ sei er, ‘dêr komt it troch. Net weromsjen en net eamelje, dan bliuwst sûn. Middeis set ik tee fan koweblomkes, spiel dêrtroch hielendal skjin en jûns drink ik twa fleskes bier.’
Syn eagen wiene sa blau as de see en sa frjemd helder, as sieten der kontaktlinzen foar, dy’t minsken yn science-fiction films yn hawwe, om it idee te jaan dat se fan in oare planeet komme. Der lei in glâns op syn hûd en tearen hie er hast net. Syn mûle stie freonlik en der gong allinnich mar frede fan him út. Hy wie lyts, doch syn lichem wie sterk en stevich.
‘Hoe lang witte jo alles al fan oare minsken?’ frege ik.
‘Sa bin ik berne,’ sei er, ‘de minsken wiene suver in bytsje bang foar my, om’t se bang binne foar harren sels. Ik moast gefaarlike dingen dwaan, om’t se hopen dat my wat oerkomme soe. Bygelyks woenen se ris dat ik yn in hege beam klom, dêr’t net ien yn doarde, ik koe net wer omleech komme, dat wisten se, se ha my dêr de hiele nacht sitte litten. As jonkje fan tolve mocht ik mei de frachtriders mei yn ’e wein. Se lieten my safolle sterke drank sûpe, dat ik skoften neat mear fan ’e wrâld ôfwist. Se fielden in krêft yn my dêr’t se harren tsjin ôfsetten.’
Syn tinzen wienen eefkes fier fuort. ‘Alles is sa’t it is,’ sei er doe, ‘en filosofen parse it libben út oant der net in drip fan oerbliuwt.’
Hy swijde wer. Doe sei er: ‘Ik hear ek dingen. Yn 2004 sei ik nachts tsjin de frou: ‘Bliksem, it wetter komt.’ As in hazze knoffelen we fan ’t bêd ôf, mar der wie neat. De oare deis wie de tsunami yn Thailân.’
Hy prate troch. ‘De frou is no twa jier wei. Se hat it foarhinne net maklik mei my hân, want ik hold fan it libben. Noch trouwens. Yn ’e hjerst sille myn freondinne en ik nei Grikelân. Hawwe we ferline jier ek dien. Dat is ús bêst befallen.’ En ynienen: ‘Wat is der mei jim heit?’
‘Och,’ sei ik, ‘de âld stumper hat ôfgryslik pine yn ’e teannen, dêr hat er in soad fan te lijen. Jicht, seit de dokter en medisinen dogge neat.’
‘Dat binne soere ôffalstoffen út syn eigen wetter, dy’t net ôffierd wurde,’ sei myn prater, ‘hy moat smots meitsje fan rauwe ierappels, dêr moat er de teannen ynstekke, dan in skjinne teedoek deromhinne, krekt salang oant de pine fuort is. Earst sil er noch mear pine krije, dêr kin er wol fan op ’e kop stean gean, mar at er trochset, rekket er der hielendal fanôf. It is in goed teken dat it earst slimmer wurdt, dat komt trochdat rauwe ierappels ôffalstoffen en stoffen dy’t foar ûntstekkings soargje der útlûke.
En do moatst in pear wiken in blokje rauwe ierappel oan in triedsje om ’e nekke hingje, foar de mage. It blokje sil hielendal swart wurde en sa hurd as in stien, want alles wat dyn mage oerstjoer makket wurdt der ynlutsen, mar tink derom: net in farsk stikje nimme, want jins eigen ôffalstoffen genêze jo. Itselde jildt foar pine yn ’e holle of migrêne. Do leist in krâns fan rauwe plakken ierappel op ’e foarholle, dy wurde ek hurd en swart. Earst is de pine wer net út te hâlden om deselde reden, mar nei in hiel skoft is er fuort, dan hast it der wol foar oer hân.
Ast pine yn in kies hast, in stikje rauwe ierappel tusken de woartel en it wang en sa kin ik noch wol even trochgean. En wolst in natuerlik antybioatikum? Moarns op ’e nochteren mage in fjirdepart rauwe ierappel opkôgje, datselde kinst dwaan ast in kater hast.’
‘Hokker wurk ha jo eins dien?’ frege ik him.
Hy lake wer en sei: ‘Earst ha ik boer west, mar ik woe de fierte yn. Doe waard ik frachtweinsjauffeur yn it easten. Wêr’t ik allegear net west ha, witst dat se dy dêr om fyftich euro al troch de kop sjitte? En it goud is dêr sa goedkeap, der binne wat smokkelders op ’e lappen, hear. Doe ha ik in kafee hân, no, dêr hoechst jûns net foar nei it teater, it hat bêst foldien, mar der kamen hieltyd mear minsken by my om te freegjen oft ik se helpe woe, dat sadwaande ha ’k it hiele spul ferkocht om dêr tiid foar te krijen.’
‘Wêr helpe jo de minsken dan mei?’ frege ik wer.
‘Tsja,’ sei er, ‘mei myn hannen. Yn, wat doe noch Joegoslavië hiet, wie ik in kear sa ferskriklik dronken, dat twa plysjes my opslute woenen. Ik fielde dat de iene al tiden hast gek waard fan ’e pine yn it lofterskouder en ik lei de hân op it seare plak. Dat liet er gewurde en nei in skoftsje klearre syn hiele gesicht op. Optein sei er wat tsjin syn maat. Ik koe de taal net ferstean, mar wist dat de pine fuort wie. Se ha my gean litten.’
Doe seach hy my ynkringjend oan en frege: ‘Wêr hasto sa’n fertriet om?’
Ik fertelde dat ús mem al hiel lang de sykte fan Alzheimer hie en dat it lijen mar duorre en duorre. Hy stoarre foar him út en sei: ‘Dat komt omdat har nieren sa sterk binne. Ja fanke, der binne dingen yn it libben, dêr helpe gjin rauwe ierappels tsjin.’
Hy lei de hân op myn holle en ik begûn samar te gûlen. Doe waard ik sûzerich en bliid tagelyk. Sa bleaune wy sitten oant er de hân weromluts. Op dat stuit wie ik it iens mei alles en iderien op ’e wrâld.
Hy gong stean en sei: ‘No, de minsken ha sa stadichoan harren siësta wol hân en komme straks wer by my del, dat ik sil op hûs oan.’
Ynienen skuorde der in roppen en razen troch de stiltme en in keppel bern stode op him ôf. Hy sei glimkjend tsjin my: ‘Bern moatte harren úttjirgje en leven ha. Ik haw fiif soannen en in hiele trits pakesizzers.’
Ik seach him nei. Oan elke hân hie er in springend famke. Dêromhinne huppelen mear jonges en famkes. Se woenen him tagelyk fan alles fertelle, mar it hiele spul moast oan ’e kant foar myn bus dy’t oanriden kaam.