Jelma Knol

Ald jaske

logo.ensafh

It Frysk is krekt in âld jaske, foar yn hûs, de keuken en de tún. Der komme hieltiten mear gatten yn, mar wy smite it noch lang net fuort. Wy hâlde sa fan dat âlde jaske, it sit sa lekker en rûkt hielendal nei ússels. Soms laapje wy it wer even op: wat ekstra stevich jern om de naden byinoar te hâlden en nije stikjes lear op de earmtakken en dan giet it jaske wer jierren mei. Mar net nei offisjele gelegenheden, fansels.

Ea – noch net iens sa lang lyn – wie der in ideaal: it Frysk is in folsleine taal, gaadlik om te brûken foar alle ûnderwerpen en yn alle fermiddens: thús, op skoalle, yn de polityk en de wittenskip.… Lês fierder

Jelma Knol

Boeken fuortdwaan

logo.ensafh

Der moat mear romte yn de boekekast komme. De steapels nije oankeapen yn myn “studearkeamer” wurde te heech. Dat ik sjoch foar de safolste kear nei de twa planken mei Simon Vestdijk. Dy haw ik sûnt myn tritichste net mear lêzen. En eins haw ik allinne oan Ivoren wachters en Pastorale 1943 dierbere oantinkens. En oan de sadistyske Meneer Visser’s hellevaart, oan de sênes wêryn’t er in wylde ein tusken syn tsjeaken ferbrizelet en op de wc Robespierre tinkt te wêzen. Foardat ik it wit, sit ik wer te lêzen. Ik nim in ferhalebondel mei op bêd, ‘De oubliette’ en ‘Het veer’ moatte de trochslach jaan.… Lês fierder

Jelma Knol

De maaitiid komt der oan

logo.ensafh

Fan alle linkse hobbys dêr’t guon partijen sa’n hekel oan hawwe, binne de literatuer en de wylde fûgels my wol it leafste. Yn stân hâlde kostet jild en it rendemint is altiten ûnwis. Yn dy sin binne it beide natuerferskynsels. De opkomst fan nije skriuwtalinten en ûnbekende fûgelsoarten liket eat dat spontaan ûntstiet, mar dat is fansels relatyf. It fernuveret my net dat jong talint yn Fryslân faak in foarbyld of stevige fiedingsboaiem hat yn de eigen famyljerûnte.  De talinten dy’t net yn sa’n beskerme sfear opgroeiden, binne eins de echte natuerferskynsels.
Nije fûgels (ik bedoel ferrassende ferskinings fan soarten dy’t hjir tritich jier lyn amper sjoen waarden) komme hjir omdat it klimaat feroaret.… Lês fierder

Jelma Knol

Och heden ja, gyng dat doe sa

logo.ensafh

De lêste snie-en-iisperioade haw ik mar werris brûkt om in histoarysk riedseltsje op te lossen. Binne de prinskes yn de Tower echt fermoarde troch Richard III of is ien fan harren, Richard fan York, it jongste soantsje fan Edward IV, dochs ûntkommen? En hoe is dan syn libben fierder ferrûn? De histoarika Ann Wroe, skriuwster fan The perfect prince, set in yntrigearjend byld del fan de tiid tusken 1475 en 1500. It is in moai skreaun boek, oer Edward IV en de earste Tudor-kening, Hindrik VII, dy’t as in spin yn it web alle bewegings yn ’e gaten hâlde dy’t syn nij ferwurven troan bedrigen.… Lês fierder

Jelma Knol

Tear en sear, de gedichten fan Irene Bal

logo.ensafh

De genade van een krimpende geest/De genede fan in krimpende geast, hyt de twatalige debútbondel fan Irene Bal, dy’t prachtich fersoarge útjûn is, mei foto’s fan Ronald Arthur van Schaik by elk gedicht. Stichting Uitgeverij Philip Elchers út Grins is de útjouwer.
Fansels bin ik de lêste dy’t dizze bondel resinsearje moat, want ik haw in saaklike relaasje mei frou Bal: se hat twa berneboeken útjûn by de Friese Pers Boekerij. Mar wat goed is moat sinjalearre wurde: sjoch dit stikje dan mar as in net al te objektive foarm fan konsumintefoarljochting.

De titel(s) fan de bondel fan Bal (tenei neam ik yn dit besprek allinne de Fryske titel fan in fers en de side) is/binne fuortdaliks al moai dûbelsinnich.… Lês fierder

Jelma Knol

Oantinkens oan Tiny Mulder

logo.ensafh

No’t Tiny Mulder (berne yn Beetstersweach op 2 april 1921 en ferstoarn tongersdei 4 novimber 2010) net mear ûnder ús is, is it tiid om stil te stean by har wurk en har libben.
Sûnt de santiger jierren lies ik har poëzy en yn 1983 kaam ik foar it earst mei har yn ’e kunde, doe’t Megiel Muller en ik har ynterviewden yn Jellum foar FRYX. Se siet doe noch folop yn har wurk foar it Friesch Dagblad. Dêryn hie se har fêste rubriken en se skreau resinsjes oer de Fryske literatuer. Koarte, puntich formulearre besprekken dy’t rjocht diene oan it wêzen fan elk boek dat yn de krante oan de oarder komme moast.… Lês fierder

Jelma Knol

Yasperina yrriteart

logo.ensafh

Bollman & Bollman, Marga Claus har fjirde roman, giet oer in travestyt, Yasper, dy’t wurket oan syn coming out.  De fraach is oft dat troch syn omjouwing akseptearre wurdt.
Dêrmei snijt Marga Claus op ’e nij in maatskiplik relevant tema oan yn har wurk, lykas se earder die yn Oxzana, ferhaal fan in flechtling (2000) en De heit fan Serafyn (2003). Dat falt yn dizze skriuwster dy’t tige lêsbere romans mei in heldere struktuer skriuwt, te priizgjen. Itselde jildt foar de yngeande dokumintaasje fan har ûnderwerpen. Wat dat lêste oanbelanget past Bollman & Bollman skoan yn de rige romans dy’t se earder skreaun hat.… Lês fierder