De moaiste tentoanstelling fan de lêste tiid fûn ik dy fan Caspar David Friedrich yn de Hermitage yn Amsterdam. Syn wurk is tige romantysk, mar yn fergeliking mei oare romantisy kypt hy der út. Dat wie moai te sjen op dizze eksposysje. Seal 1 toande foarrinners, seal 2 Friedrich, seal 3 neifolgers. Net ien fan de foarrinners en neifolgers makke lânskippen, sa ferlitten – en dochs is der hast altyd ek minsklike oanwêzichheid te sjen – en sa ymponearjend as hy. Faak boude Friedrich syn lânskippen op út brokken ôfkomstich fan meardere plakken.

Friedrich waard berne op Rügen yn 1774. Dêr is – fansels – in museum oan him wijd, en – minder fansels – moat de skyline fan syn berteplak Greifswald, bliuwe sa at Friedrich dy skildere.… Lês fierder

Fan in freondinne krige ik in bysûnder boek.*) Dêryn wurdt útlein hoe’t Eadweard Muybridge [1830-1904] yn de 19e ieu wichtige eksperiminten útfierde om de kennis oangeande de bewegings fan bisten en minsken te fergrutsjen. Faak geane bewegings te fluch om mei it bleate each waarnimme te kinnen hoe’t it presys ferrint. It soe begûn wêze mei strideraasje oer in fjouwerjend hynder. Neffens de iene kaam er los fan ’e grûn. In oar miende dat dit gesichtsbedroch wie, dat in fjouwerjend hynder altiten wol mei ien poat fieling mei de ierde hold.

Muybridge soe útmeitsje wa’t gelyk hie. Hy makke fotografyske opnamen mei in hiele batterij kamera’s, dy’t elk in stikje fan ’e beweging fêstleine.… Lês fierder

Is der noch in bewyske oan wissichheid oer no’t alle postkantoaren ticht geane, no’t de AOW faai stiet en jo sparsinten nei gychem binne troch de kredytkrisis.
Dêrmei hâldt it net op. Yn de Ljouwerter fan 6 febrewaris stie in berjocht dat noch folle djipper op de Fryske minske ynwurkje sil.
Undersiker [TNO] Henk Kombrink seit yn syn proefskrift dat wy op in tafelberch wenje. Dat is sa’n platte berch, dêr’t de top ôf mist. In tsjokke laach klaai, modder en sân der oerhinne, dêr libje wy boppe-op.
It moatte de oerâlde Friezen west hawwe dy’t sa’n wjeraksel hiene tsjin in berchlânskip, dat se mei har allen, skouders der ûnder, de pieken der ôfslein ha en dy op ’e kop yn it dal pript hawwe.… Lês fierder

Wa’t it Darwinjier [2009] alternatyf fiere wol moat sjen in eksimplaar fan Darwinia [1876], fan Jan Holland, te besetten. Yn Darwinia – in noch mar koartlyn stichte koloanje libbet men neffens de wetten fan Darwin.
Wichtich is it seleksjeprinsipe. Sa as dowemelkers en hûnefokkers witte, kin men troch seleksje de rasûntjouwing stjoere. Sa ûntstiet in grou hynder foar swier wurk, of ien dy’t hurd drave kin.
Wêrom dit net tapast op minsken: ‘Met al zijn geestelijke beschaving leeft hij in lichamelijk opzicht in ’t wilde voort. Wat lust heeft paart met elkaar.’ Yn Darwinia wurde minsken kweekt mei grutte hannen [swier wurk], minsken mei fine hannen [harsenwurk] en guon mei in kromme rêch.… Lês fierder

By it âlder wurden krigest hieltyd mear skiednis. Ik tocht oan dizze observaasje doe’t ik wat spullen oan it skiftsjen wie: al of net bewarje? Ik kin it net, fuortsmite. Mar wa soe in krantsje as de Vrouwenstaking van 21 maart 1981 nochris lêze?

Ik haw noch in stikmannich eksimplaren fan de Vrije Socialist [jierren ’70], in oerbliuwsel fan it blêd fan Domela, dat er 80 jier earder oprjochte hie. Ta oantinken dêrfan stie it simmernûmer fan 1978 fol mei histoaryske skôgingen, mar ek oer de ‘kraakbeweging’ waard skreaun. Wylst in âlde, mar noch aktive, anargist yn in brief warskôget foar it brûken fan geweld.… Lês fierder

Besite is altyd wer fernuvere oer myn 150 sniebollen [Schneekugeln, snowstorm, boule de neige]: skodzje en der komt in sniestoarm opsetten.
It begûn sa’n tweintich jier lyn mei in lytske út Bretanje, mei in calvary. Ik kocht nochris in pear, sette se op ’e skoarstienmantel, freonen seagen dat en kamen ek mei ien oansetten.
Sa kaam ik stadichwei ûnder de betsjoening fan de sniebol. Betsjoening, want dat trochsichtige koepeltsje fan glês of plestyk befettet in wrâld.
Wat it ûnderwerp ek is it wurdt presintearre yn in meast koepelfoarmige bol – der binne ek kubus- en piramidefoarmige – dy’t fuld is mei wetter en in bytsje gliserine om de floeistof wat tsjokker te meitsjen.… Lês fierder

Yn Britse musea hie ik wol inkele skilderijen fan Waterhouse (1847-1917) sjoen. Ek út plaatwurken oer de pré-rafaëlieten koe ik syn wurk. Sljocht op sokke skilders dy’t balanseare op it rântsje fan ’e kitsch moast ik fansels gau nei Grins, dêr’t in grutte tentoanstelling is fan syn wurken. (Noch oant 3 maaie 2009] Al gau huvere ik. Wat in kjeld, wat in ôfstân. Op de measte skilderijen binne froulju ôfbylde, mar watfoar froulju! Wat binne hja rûpsk! Hieltyd dy rjochte noas, dy lange, hast rjochte kaak. Se hingje, lizze of sitte, sjogge mismoedich, treurich, letargysk, leafst by de sjogger lâns of dwers troch him hinne.… Lês fierder