Om ’e twa jier wurdt de provinsjale literatuerpriis ‘de Gysbert Japicx-Priis’ útrikt, om en om foar proaza en poëzy, dit jier foar poëzy. It giet om gedichtebondels dy’t yn ’e jierren 2005-2008 ferskynd binne.
De priis wurdt yn ’e twadde helte fan oktober útrikt en tsjin ’e ein fan ’e simmer wurdt de priiswinner bekend makke. Oant dat momint ta sil op Poadium alle wiken út ien fan ’e yn oanmerking kommende bondels in gedicht mei begeliedende tekst publisearre wurde.
Klik hjir foar de Long-list fan ‘e Gysbert Japicx-Priis. Wa wint de GJ-Priis: (1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8) en (9) en (10).
Tsead Bruinja – Gers dat alfêst laket / Angel
Lykas Abe de Vries en Jelle Kaspersma is de dichter Tsead Bruinja mei twa gedichtebondels fertsjintwurdige yn dizze spannende kontest foar de Gysbert Japikspriis 2009 foar poëzy. Syn lêste bondel koest op de dei fan ferskinen gewoan dellade en tagelyk inkeld as twatalige krante keapje foar in prikje, mar ik seach der letter sels in boekje fan by Bornmeer (2008), dy docht nochris wat oan promoasje! Ik ha de krante hjir foar my, mar it omslach hjirûnder is fan it boek.
Earst ris in titelleas yntegraal sitaat út ’e krante mei syn ingelachtige titel. It is it langste fers fan de hiele krante en stiet op side 24. It blykt in ferhaal te wêzen. Ik pak de Hollânske ferzy; wa wit yn hokker taal dizze dichter eins dichtet?
martijn was een hollandse schlemiel uit zwaagwesteinde
die van alle jongens uit klas 1b van de mavo in kollum
net wat meer gepest werd dan marcel en ik
marcel was de zoon van een slager die vlees van gestolen schapen
had verkocht en ik de zoon van een conciërge die in de pauze
gevulde koeken probeerde te slijten
op een ochtend tussen wiskunde en muziek
was de kantine leeg op die ene tafel na met de jongens van 1b
uit kollum twijzelerheide buitenpost en zwaagwesteinde
marcel had ciske de rat gezien ik had ciske de rat gezien
gerard had ciske de rat gezien rené had ciske de rat gezien
cor had ciske de rat gezien janko had ciske de rat gezien
wieger had ciske de rat gezien
en martijn ook
nadat marcel zijn broodtrommel had leeggevroten begon hij met
moordenaar moordenaar
tegen martijn
en ik deed mee en gerard deed mee
en rené deed mee en cor deed mee
en janko deed mee en wieger deed mee
martijn die nog nooit iemand wat had aangedaan
de hollandse schlemiel uit zwaagwesteinde
ging aan een andere tafel zitten
en wij kwamen hem achterna
de hele rij tafels langs
schoven wij achter martijn aan
die eerst lachte om deze idiote choreografie
en op het laatst in een hoekje stond te huilen
naast het winkeltje van mijn vader
met soep melk en gevulde koeken
die kwam het hokje met de hele handel uit
en maakte ons wakker
gerard rené cor janko wieger
marcel en ik
wij voelden ons lekker
wij waren gemeen
Op dit hjir en dêr te slemmen ferhaaltsje nei is it meast boargerlike poëzy wat
Tsead ús yn Angel skaft. Net sa tige oan Bruinja bestege dat minder mear is. Faaks moat er ris ferhalen fertelle, dat dêr de needsaak sit. No mar hoopje dat Gers dat alfêst laket (2006), dêr’t Abe de Vries tige oer te sprekken is, my ek sa goed foldocht, want ik wol net graach teloarsteld wurde.
Side 59 achteryn it moaie boek, dat yn 2005 by Bornmeer útkaam yn eins in searje fan foarmjouwer Gert Jan Slagter, begjint mei de sloper yn de hûd fan tsead bruinja; dat wie in pak fan myn hert dy rigel te lêzen. It is wier, dizze dichter hakket alles wer yn nije brokken, soms smyt dat moaie teksten op, mar bygelyks it opleine laitsjen troch it wurd laits tolve kear op te skriuwen op side 25 haw ik echt neat mei, ek optysk net. It stiet lykwols al yn it skift dêr’t ik fan tink dat Tsead Bruinja it bêst yn út ’e ferve komt: Sinne op de bunker. It gedicht Famke yn de appelbeam op side 33 moatst sels mar ris opsykje en neilêze; ik sjo dy no it fers fan side 31:
hazze yn it fjild tinkt
alles oan de hazze is op
alles oan de hazze is lykas
winter oerfleanende guozzen
jager syn eagen sizze simmer
en alles oan de jager is op
alles oan de jager is
fuortflein lykas dy simmer
alles oan de jager is grien
de hazze yn de jager ropt
en alles oan de hazze is op
it fjild yn it fjild tinkt skot
en alles oan it fjild is op
fral de hazze is op
yn it fjild en yn de jager
Twa kear sjitte dûbele kâns op de roas. Ik bin der wol wis fan dat de sjuery stilstiet by Gers dat alfêst laket; oan Angel giet se faaks earder foarby.
jqsmînk
Abe de Vries wie op Farsk út ‘e skroeven oer de bondel:
Om koart te kriemen, ik kin oars net beslute as mei in ûnbeskamsum besykjen de earste druk sa gau mooglik de doar út te krijen. Keapje en lês dizze boppeslach, ek nochris ûntheisterjend moai foarmjûn troch Gertjan Slagter.
Harmen Wind wie wat minder entûsjast:
De foarige bondel, Gegrommel fan satyn , wie al minder tagonklik. Dy ûntjouwing set him troch. De, assosjative, faasje (in wichtich Bruinja-skaaimerk) komt yn de knipe fan de konstruksje.
De titel fan de bondel personifiearret it gers. It laket alfêst, yn ôfwachting fan it momint dat ús dagen dêr net allinne mear mei fergelike wurde (it bibelske vanitasboadskip), mar wy dêr sels yn feroarje sille. In yn wêzen romantyske gedachte. De swierrichheid is, dat de dichter Tsead Bruinja sa opgiet yn de wrâld fan it fers, dat de lêzer om him folgje te kinnen faak it gefoel ynwikselje moat foar it ferstân.
Al fynt er dit hazzefers in kaaigedicht, dat it goed op ‘planken dwaan sil:
De tiidwurden tinke, sizze en roppe, skeppe in nije wurklikheid en ferfange dêrmei har subjekt: de hazze wurdt yn syn tinken wei. De jager feroaret yn de simmer dy’t er him foar eagen tsjoent en hy wurdt gers. De hazze yn dat gers dat de jager wurden is, ropt himsels op, sadat er ferdwynt…
De herhelling alles oan de hazze resp. jager (= har konkrete foarkommen) wurket beswarjend. Dit gedicht sil it goed dwaan op ‘e planken.
Jelle v/d Meulen is fan it Abekamp:
De gedichten worden via doordacht gebruikte herhalingen, alliteraties, assonanties en door het ritme uiterst leesbaar en verklaren waarom Bruinja een regelmatige gast is bij poëzie-optredens. Niet dat de gedichten makkelijk in een keer te begrijpen zijn. Je moet er als lezer wel moeite voor doen, vooral ook om de verbanden tussen de gedichten te zien.
Bruinja sels oer syn bondel:
Ik kan dat nooit goed uitleggen, maar bij Gers dat alfêst laket ging het waarschijnlijk om de overgang naar kortere en kleinere gedichten. Verder was die bundel niet melancholiek of vriendelijk te noemen. Wellicht dat er wel iets meer berusting in te vinden was dan in een bundel als Batterij of Gegrommel fan satyn.
Yn de “Groene”skriuwt Erik Lindner yn 2008:
Zijn werk is in hoge mate symphatiek, maar soms net teveel een parabel. Wat hij betekent voor de emancipatie van de Friese poëzie is van onschatbare waarde. Wil Tsead Bruinja als dichter niet de Simon Vinkenoog van de 21ste eeuw worden, dan zal er iets in zijn gedichten dienen te gebeuren. Concentratie en synergie van zijn Friese lyriek en zijn Nederlandse werk kunnen er voor zorgen dat dit talent een goede bundel gaat maken.
Iens: dat oer dy emansipaasje. De shortlist hat er dêr al mei fertsjinne, tinkt my.
Net iens: dat oer it skriuwen fan in goeie bondel. Dat hat er al lang dien ommers.
edwindg